ภาพยนตร์ภัยพิบัติ หรือ
ภาพยนตร์หายนะ[1] (
อังกฤษ: Disaster film) เป็นประเภทของภาพยนตร์ประเภทหนึ่ง มีเนื้อหาเกี่ยวภัยพิบัติหรืออุบัติการณ์ต่าง ๆ เช่น
แผ่นดินไหว,
อุบัติเหตุ,
น้ำท่วม,
ภูเขาไฟระเบิด,
พายุ,
ไฟไหม้ หรือแม้แต่การจู่โจมของสิ่งที่มีอยู่ในจินตนาการเช่น
สัตว์ประหลาด หรือ
มนุษย์ต่างดาวภาพยนตร์ในแนวภัยพิบัตินี้ มียุคที่ได้ชื่อว่าเป็นยุคทองในคริสต์ทศวรรษ 1970 เมื่อมีภาพยนตร์หลายเรื่องจาก
ฮอลลีวู้ดได้ออกฉายและได้รับความนิยม ประสบความสำเร็จ เช่น
Airport (1970) ที่มีชื่อเข้าชิง
รางวัลออสการ์ถึง 10 รางวัล จึงเป็นที่มาของอีกหลายเรื่อง เช่น
The Poseidon Adventure (1972),
Earthquake (1974) หรือ
The Towering Inferno (1974) หรือแม้กระทั่งฉากการทำลายดาวทั้งดวงก็เกิดมาจากความหวาดกลัวอาวุธนิวเคลียร์ในยุค
สงครามเย็นใน
Star Wars (1977)
[1]ภาพยนตร์ภัยพิบัติกลับมาได้รับความนิยมอีกครั้งในช่วงคริสต์ทศวรรษ 1990 เมื่อมีภาพยนตร์อีกหลายเรื่องในช่วงนี้ที่ได้รับความนิยมและประสบความสำเร็จ เช่น
Twister (1996),
Independence Day (1996),
Titanic (1997)
[2],
Hard Rain (1998),
Godzilla (1998)
[3][4] และรวมถึงบางเรื่องที่มีเนื้อหาคล้ายคลึงกันและยังเข้าฉายในเวลาเดียวกัน เป็นเสมือนคู่แข่งกัน เช่น
Dante's Peak (1997) กับ
Volcano (1997) ที่มีเนื้อหาเกี่ยวกับภูเขาไฟระเบิด
[5],
Armageddon (1998) กับ
Deep Impact (1998) ที่มีเนื้อหาเกี่ยวกับอุกาบาตหรือดาวหางพุ่งเข้าชนโลก เป็นต้น
[4][6]นักวิชาการภาพยนตร์ เห็นว่าภาพยนตร์ในแนวนี้ชี้ให้เห็นถึงเลวร้ายที่มนุษย์ทั้งโลกต้องได้รับร่วมกันและทิ้งความแตกต่างมารวมตัวกันปกป้องโลก
[1]ภาพยนตร์ในแนวเดียวกันนี้ของ
ไทย เช่น
แผ่นดินวิปโยค (1978),
อุกาฟ้าเหลือง (1980),
ตะลุมพุก (2002),
2022 สึนามิ วันโลกสังหาร (2009)
[7] และของชาติอื่นในเอเชีย เช่น
Sinking of Japan (2006) ของ
ญี่ปุ่น[3] หรือ
Haeundae (2009) ของ
เกาหลี เป็นต้น
[1]