เมนูนำทาง
ภาษากาปัมปางัน ไวยากรณ์คำนามมี 3 การก คือ สัมบูรณ์ เกี่ยวพัน และกรรมตรง เป็นภาษาที่นิยมใช้ในรูปถูกกระทำ เครื่องหมายสำหรับการกสัมบูรณ์จะแสดงการกระทำของอกรรมกริยาและกรรมของสกรรมกริยา เครื่องหมายแสดงการกเกี่ยวพัน แสดงกรรมของอกรรมกริยา และการกระทำของสกรรมกริยา และใช้แสดงความเป็นเจ้าของ เครื่องหมายแสดงกรรมเหมือนกับบุพบทในภาษาอังกฤษแสดงตำแหน่งและทิศทาง เครื่องหมายของคำนามแบ่งเป็น 2 กลุ่มคือ ใช้กับบุคคลและใช้ทั่วไป ดังในตาราง
การกสัมบูรณ์ (Absolutive) | การกเกี่ยวพัน (Ergative) | การกกรรมตรง (Oblique) | |
---|---|---|---|
เอกพจน์ทั่วไป | ing | -ng, ning | king |
พหูพจน์ทั่วไป | ding ring | ring | karing |
เอกพจน์บุคคล | i | -ng | kang |
พหูพจน์บุคคล | di ri | ri | kari |
ตัวอย่างประโยค
การกสัมบูรณ์ (อิสระ) | การกสัมบูรณ์ (ภายใน) | การกเกี่ยวพัน | การกกรรมตรง | |
---|---|---|---|---|
เอกพจน์บุรุษที่ 1 | yaku, aku | ku | ku | kanaku, kaku |
เอกพจน์บุรุษที่ 2 | ika | ka | mu | keka |
เอกพจน์บุรุษที่ 3 | iya, ya | ya | na | keya, kaya |
ทวิพจน์บุรุษที่ 1 | ikata | kata, ta | ta | kekata |
พหูพจน์บุรุษที่ 1 รวมผู้ฟัง | ikatamu, itamu | katamu, tamu | tamu, ta | kekatamu, kekata |
พหูพจน์บุรุษที่ 1 ไม่รวมผู้ฟัง | ikami, ike | kami, ke | mi | kekami, keke |
พหูพจน์บุรุษที่ 2 | ikayo, iko | kayu, ko | yu | kekayu, keko |
พหูพจน์บุรุษที่ 3 | ila | la | da | karela |
ตัวอย่างประโยค
คำสรรพนามแสดงความเป็นเจ้าของตามหลังคำที่ถูกขยาย คำสรรพนามที่เป็นกรรมอาจใช้แทนคำสรรพนามแสดงความเป็นเจ้าของได้ แต่จะนำหน้าคำที่ถูกขยาย เช่น
คำสรรพนามทวิพจน์ ikata ใช้แทนสรรพนามบุรุษที่ 1 และ 2 คำสรรพนามรวมผู้ฟัง ikatamu ใช้แทนบุรุษที่ 1 และ 2 อาจรวมบุรุษที่ 3 ด้วย คำสรรพนามไม่รวมผู้ฟัง ikami ใช้แทนสรรพนามบุรุษที่ 1 และ 3 แต่ไม่รวมบุรุษที่ 2 ตัวอย่างเช่น
ภาษากาปัมปางันต้องแสดงคำสรรพนาม แม้ว่าจะมีคำนามปรากฏอยู่ก็ตาม เช่น
สรรพนาม ya และ la มีรูปพิเศษเมื่อใช้เป็นคำสันธานกับคำ ati (มี) และ ala (ไม่มี) เช่น
การเรียงลำดับและรูปแบบของคำสรรพนามในภาษากาปัมปางันแสดงในตารางข้างล่าง สรรพนามเหล่านี้มีลำดับแน่นอนในการตามหลังคำกริยาหรืออนุภาค เช่น คำปฏิเสธ คำสรรพนามภายในจะตามหลังคำสรรพนามอีกตัวเป็นลำดับแรก เช่น
การเรียงลำดับคำสรรพนามสลับกันถือว่าผิดไวยากรณ์ มีการรวมตัวของคำสรรพนามด้วย เช่น
คำสรรพนามที่รวมกันนี้ใช้ในคำถามด้วย เช่น
ตารางต่อไปนี้แสดงคำสรรพนามที่รวมกันได้ ช่องว่างแสดงว่าคำสรรพนามคู่นั้นรวมกันไม่ได้ ตามแนวตั้งเป็นสรรพนามรูปสัมบูรณ์ ส่วนแนวนอนเป็นสรรพนามรูปเกี่ยวพัน
yaku 1 s | ika 2 s | ya 3 s | ikata 1 dual | ikatamu 1 p inc. | ikami 1 p exc. | ikayo 2 p | ila 3 p | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
ku 1 s | (ing sarili ku) | da ka | ke kya | - | - | - | da ko da kayu | ko ku la |
mu 2 s | mu ku | (ing sarili mu) | me mya | - | - | mu ke mu kami | - | mo mu la |
na 3 s | na ku | na ka | ne nya (ing sarili na) | na kata | na katamu | na ke na kami | na ko na kayu | no nu la |
ta 1 dual | - | - | te tya | (ing sarili ta) | - | - | - | to ta la |
tamu 1 p inc. | - | - | ta ya | - | (ing sarili tamu) | - | - | ta la |
mi 1 p exc. | - | da ka | mi ya | - | - | (ing sarili mi) | da ko da kayu | mi la |
yu 2 p | yu ku | - | ye ya | - | - | yu ke yu kami | (ing sarili yu) | yo yu la |
da 3 p | da ku | da ka | de dya | da kata | da katamu | da ke da kami | da ko da kayu | do da la (ing sarili da) |
คำสรรพนามชนิดนี้ในภาษากาปัมปางันต่างจากภาษาในฟิลิปปินส์อื่น ๆ คือมีการแยกรูปเอกพจน์กับพหูพจน์
การกสัมบูรณ์ | การกเกี่ยวพัน | การกกรรมตรง | สถานที่ | ภายใน | |||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
เอกพจน์ | พหูพจน์ | เอกพจน์ | พหูพจน์ | เอกพจน์ | พหูพจน์ | เอกพจน์ | พหูพจน์ | ||
ใกล้กับผู้พูดที่สุด (นี่ ที่นี่) | ini | deni reni | nini | dareni | kanini | kareni | oyni | oreni | keni |
ใกล้ผู้พูดหรือสถานที่ (นี่ ที่นี่) | iti | deti reti | niti | dareti | kaniti | kareti | oyti | oreti | keti |
สถานที่ที่อยู่ใกล้ (ที่นั่น นั่น) | iyan | den ren | niyan | daren | kanyan | karen | oyan | oren | ken |
อยู่ไกล (โน่น) | ita | deta reta | nita | dareta | kanita | kareta | oyta | oreta | keta |
imi และ iti หมายถึง "นี่" เหมือนกันแต่ใช้ต่างกัน iti ใช้แทนสิ่งที่เป็นนามธรรม เช่น iting musika (ดนตรีนี้) ini ใช้กับสิ่งที่เป็นรูปธรรมเท่านั้น เช่น ining libru (หนังสือเล่มนี้)
ในรูปชี้บ่งสถานที่ keni ใช้เมื่อผู้พูดไม่อยู่ใกล้สิ่งที่พูดถึง keti ใช้เมื่อผู้พูดอยู่ใกล้สิ่งที่พูดถึง ทั้งสองคำหมายถึง "ที่นี่" เหมือนกัน ตัวอย่างเช่น
คำกริยาในภาษากาปัมปางันมีโครงสร้างที่ซับซ้อน มีการลงวิภัติปัจจัยผันตามสิ่งเน้น จุดประสงค์ รูปแบบ และอื่น ๆ ผู้พูดภาษาอื่น ๆ ในฟิลิปปินส์จะมองว่าคำกริยาของภาษากาปัมปางันยากกว่าภาษาอื่น เพราะมีรูปแบบที่คาดเดาได้ยาก ตัวอย่างเช่นคำว่า sulat (เขียน) ซึ่งเป็นรากศัพท์ที่พบทั้งภาษาตากาล็อกและภาษากาปัมปางัน มีการผันต่างกันดังนี้
มีคำกริยาในรูปเน้นผู้ถูกกระทำที่ไม่ใช้อาคม -um- แต่ใช้การเชื่อมต่อ เช่น gawa(ทำ) bulus (จม) sindi (สูบบุหรี่) คำกริยาเหล่านี้เกิดจากการเปลี่ยนเสียงสระในรูปเน้นผู้กระทำจะเกิดกับคำกริยาที่มีสระ u ที่พยางค์แรก เช่น lucas (เอาออกไป) lukas (จะเอาออกไป) lulukas (กำลังเอาออกไป) และ likas (เอาออกไปแล้ว)
นามกริยา & Contemplative | ความต่อเนื่อง | สมบูรณ์ | |
---|---|---|---|
เน้นผู้กระทำ1a | -um- | CV- | -in- |
เน้นผู้กระทำ1b | - | CV- | -in- -i- |
เน้นผู้กระทำ1c | m- | mVm- | min- me- |
เน้นผู้กระทำ2 | mag- | mág- | mig-, meg- |
เน้นผู้กระทำ3 | ma- | má- | ne- |
เน้นผู้กระทำ4 | maN- | máN- | meN- |
เน้นกรรม1 | -an | CV- ... -an | -in- -i- -e- |
เน้นกรรม2 เน้นการใช้ประโยชน์ | i- | iCV- | i- -in- i- -i- i- -e- |
เน้นกรรม3 เน้นสถานที่ | -an | CV- ... -an | -in- ... -an -i- ... -an -e- ... -an |
เน้นเครื่องมือ | ipaN- | páN- | piN-, peN |
เน้นเหตุผล | ka- | ká- | ke- |
ตัวอย่างประโยคทั่วไป
1 = metung 2 = adwa 3 = atlu 4 = apat 5 = lima 6 = anam 7 = pitu 8 = walu 9 = siyam 10 = apulu
เมนูนำทาง
ภาษากาปัมปางัน ไวยากรณ์ใกล้เคียง
ภาษากงกัณ ภาษากัศมีร์ ภาษากรีก ภาษากอกบอรอก ภาษากันนาดา ภาษากวางตุ้ง ภาษากะเหรี่ยงสะกอ ภาษากาปัมปางัน ภาษากฺ๋อง ภาษากวางตุ้งมาตรฐานแหล่งที่มา
WikiPedia: ภาษากาปัมปางัน