มหาวิทยาลัยนอตทิงแฮมเริ่มต้นจากโรงเรียนผู้ใหญ่ประจำอำเภอนอตทิงแฮมซึ่งก่อตั้งเมื่อ พ.ศ. 2341 ครั้นโรงเรียนผู้ใหญ่ดำเนินการไปได้ระยะหนึ่ง มหาวิทยาลัยเคมบริดจ์ ได้ขยายหลักสูตรมาสอนที่โรงเรียนเมื่อ พ.ศ. 2416[2] การดำเนินการสอนเป็นไปได้ด้วยดี ต่อมาในปี พ.ศ. 2420 วิลเลียม แกลดสตัน นายกรัฐมนตรีในขณะนั้น ได้ให้เกียรติเป็นประธานในพิธีวางศิลาฤกษ์วิทยาลัยอุดมศึกษา (university college) ซึ่งเปิดดำเนินการในห้วงเวลาสี่ปีต่อมา เพื่อรองรับจำนวนสาขาวิชาที่มีมากขึ้นและวุฒิการศึกษาที่สูงขึ้นตาม[3] หลังจากการสร้างอาคารต่าง ๆ เสร็จแล้ว เจ้าชายลีโอโพลด์ พระราชโอรสของสมเด็จพระราชินีนาถวิกตอเรีย ทรงประกอบพิธีเปิดอาคารเรียนถนนเชคสเปียร์[3] การเรียนการสอนในขณะนั้นมีอาจารย์เพียงสี่คนในสาขาวิชาวรรณคดี เคมี ฟิสิกส์ และวิทยาศาสตร์ธรรมชาติ ผู้สอบได้ตามหลักสูตรในขณะนั้นจะได้รับปริญญาบัตรของมหาวิทยาลัยลอนดอน เนื่องจากวิทยาลัยฯ เป็นส่วนงานของมหาวิทยาลัยลอนดอน

หลังจากที่วิทยาลัยเปิดดำเนินการไปสักระยะ มีการเพิ่มสาขาวิชาต่าง ๆ ดังนี้

• พ.ศ. 2427 จัดตั้งสาขาวิชาวิศวกรรม
• พ.ศ. 2436 จัดตั้งสาขาวิชาปรัชญา
• พ.ศ. 2440 จัดตั้งสาขาวิชาภาษาฝรั่งเศส
• พ.ศ. 2448 จัดตั้งสาขาวิชาศึกษาศาสตร์ และแยกสาขาวิชาฟิสิกส์กับเคมีออกจากกัน
• พ.ศ. 2454 จัดตั้งสาขาวิชาภาษาอังกฤษ และสาขาวิชาเหมืองแร่
• พ.ศ. 2455 จัดตั้งสาขาวิชาเศรษฐศาสตร์ และสาขาวิชาธรณีวิทยา
• พ.ศ. 2457 จัดตั้งสาขาวิชาประวัติศาสตร์
• พ.ศ. 2466 จัดตั้งสาขาวิชาการศึกษาผู้ใหญ่
• พ.ศ. 2468 จัดตั้งสาขาวิชาเภสัชศาสตร์[2]
• ได้มีการเพิ่มคณะวิชาวิศวกรรมเมื่อ พ.ศ. 2427 คณะวิชาปรัชญาเมื่อ พ.ศ. 2436 คณะวิชาภาษาฝรั่งเศสเมื่อปี พ.ศ. 2440 และคณะวิชาศึกษาศาสตร์เมื่อ พ.ศ. 2448 โดยลำดับ

ต่อมาในปี พ.ศ. 2491 สมเด็จพระราชินีนาถเอลิซาเบธที่สอง ทรงตราพระราชบัญญัติจัดตั้งมหาวิทยาลัยนอตทิงแฮมขึ้น โดยแปรสภาพวิทยาลัยอุดมศึกษานอตทิงแฮมที่มีอยู่เดิม