เกมแต่ละเกมบนเครื่องเกมมือถือตั้งแต่เกมแรกในปี พ.ศ. 2539 ถึงเกมล่าสุดในปี พ.ศ. 2559 เกิดขึ้นในโลกโปเกมอนสมมุติ และเริ่มต้นโดยให้ผู้เล่นรับโปเกมอนเริ่มต้นจากศาสตราจารย์ประจำท้องถิ่น ตลอดการเดินทางทั่วโลก ผู้เล่นเพิ่มจำนวนโปเกมอนและความแข็งแกร่งได้โดยจับโปเกมอนและวิวัฒนาการโปเกมอนและต่อสู้กับเทรนเนอร์ เนื้อเรื่องย่อยในเกมคือต่อสู้องค์กรอาชญากรรมที่พยายามยึดครองโลกโดยใช้โปเกมอนในทางผิด ๆ องค์กรเหล่านี้ได้แก่ ทีมร็อกเก็ต ทีมแม็กมา ทีมอะควา ทีมกาแลกติก ทีมพลาสมา และทีมแฟลร์

ในโลกโปเกมอนมีสิ่งก่อสร้างหลากหลายชนิด เช่น โปเกมอนเซนเตอร์ โปเกมาร์ต และยิม โปเกมอนเซนเตอร์ช่วยรักษาพลังชีวิตโปเกมอนให้ฟรี เป็นแหล่งฝากและถอนโปเกมอนของผู้เล่นออกจากคอมพิวเตอร์ได้ และสำหรับประเมินโปเกเดกซ์ของผู้เล่น ผู้เล่นยังสามารถเชื่อมต่อกับเกมตลับอื่น เพื่อต่อสู้และแลกเปลี่ยนโปเกมอน (ผู้หญิงที่ผู้เล่นสามารถคุย พบได้ในชั้นเดียวกับพยาบาล แต่ตั้งแต่เกมภาคโกลด์และซิลเวอร์ โปเกมอนเซนเตอร์มีชั้นที่สองเพิ่มเพื่อให้ทำสิ่งนี้ได้ แต่ชั้นนี้ถูกถอดออกในภาคเอกซ์และวายเนื่องจากมี "ระบบค้นหาผู้เล่น" เพิ่มเข้ามา) โปเกมาร์ตเป็นร้านค้าที่ผู้เล่นสามารถซื้อไอเทมจากเงินที่ได้จากการต่อสู้ บางเมืองอาจมีร้านค้าเฉพาะแบบ เช่น มีร้านขายยา หรือห้างสรรพสินค้า เมื่อเวลาผ่านไป เมืองเมืองหนึ่งจะมียิมโปเกมอน ที่มีเทรนเนอร์ฝีมือดีที่เรียกว่า ยิมลีดเดอร์ เมื่อผู้เล่นต่อสู้ชนะจะได้รับเข็มกลัดยิม และได้ดำเนินเนื้อเรื่องต่อไป หลังจากสะสมเข็มกลัดยิมครบ 8 อัน ผู้เล่นสามารถท้าชิงกับสี่จตุรเทพและแชมเปียนของแต่ละท้องถิ่น หากชนะแชมเปียนแล้วจะเป็นการจบเนื้อเรื่องหลัก

เมื่อเล่นเนื้อเรื่องหลักจบบริบูรณ์แล้วจะมีคุณสมบัติอื่น ๆ เพิ่มเติม โดยหลักแล้วจะเปิดทางให้เข้าสถานที่ที่เคยถูกปิดไว้ได้ หลังจากนั้น เกมจะเป็นปลายเปิด โดยมีเป้าหมายอยู่ที่การจับโปเกมอนแต่ละสายพันธุ์อย่างน้อยหนึ่งตัวและเติมเต็มโปเกเดกซ์ หากไม่นับเจเนอเรชันที่หนึ่งและสอง เมื่อจับโปเกมอนทุกตัวในภูมิภาค ผู้เล่นจะได้อัปเดตโปเกเดกซ์เป็นเนชันเนิลโปเกเดกซ์ และภารกิจใหม่คือจับโปเกมอนทุกตัวจากภาคเก่า (ตั้งแต่ฟุชิงิดาเนะถึงโปเกมอนตัวสุดท้ายในโปเกเดกซ์ประจำภูมิภาคของเจเนอเรชันนั้น ๆ ยกเว้นโปเกมอนเฉพาะที่จะได้รับในกิจกรรมพิเศษเท่านั้น เช่น จิราชี และฮูปา) จำนวนโปเกมอนจะเพิ่มขึ้นในทุกเจเนอเรชัน เริ่มจาก 151 ตัว เป็น 721 ตัวในภาคล่าสุด

โปเกมอนเริ่มต้น

หนึ่งในสิ่งที่เกิดขึ้นในทุกรุ่นของเกมโปเกมอนสวมบทบาทคือให้ผู้เล่นเลือกโปเกมอนหนึ่งในสามตัวเพิ่มเริ่มเดินทาง โปเกมอนเริ่มต้น เรียงตามลำดับเวลา ได้แก่ ฟุชิงิดาเนะ ฮิโตคาเงะ เซนิกาเมะ ชิโกริตา ฮิโนอาราชิ วานิโนโกะ คิโมริ อาจาโม มิซุโงโร นาเอโทรุ ฮิโกซารุ โพชามะ สึทาร์จา โพกาบู มิจูมารุ ฮาริมารอน ฟ็อกโกะ เคโรมะสึ โปเกมอนสามตัวดังกล่าวได้ชื่อว่าเป็น โปเกมอนเริ่มต้น ผู้เล่นสามารถเลือกหนึ่งในสามโปเกมอนที่มีประเภทต่างกัน ได้แก่ หญ้า ไฟ และน้ำ (ฟุชิงิดาเนะ มีประเภทหญ้าและพิษ และโปเกมอนเริ่มต้นหลายตัวพัฒนาไปเป็นโปเกมอนที่มีสองประเภท)[1] โปเกมอนทุกตัวเป็นโปเกมอนประจำแต่ละท้องถิ่น ยกเว้นหากแลกเปลี่ยนกับเกมภาคอื่น (ทำให้กลายเป็นโปเกมอนหายาก) หลังจากนั้น คู่แข่งของผู้เล่นจะเลือกโปเกมอนที่มีประเภท "ได้เปรียบ" โปเกมอนเริ่มต้นของผู้เล่นอยู่เสมอ ในภาคแบล็ก ไวต์ เอกซ์ และวาย ผู้เล่นมีคู่แข่งหลายคน ทำให้โปเกมอนที่เหลือถูกคู่แข็งเลือกไปจนหมด

มีข้อยกเว้นในโปเกมอนภาคเยลโลว์ โดยผู้เล่นจะได้รับพิกะจู โปเกมอนหนูประเภทไฟฟ้าที่มีชื่อเสียงเป็นตุ๊กตาสัญลักษณ์ของแฟรนไชส์โปเกมอน คอยเดินตามหลังผู้เล่น[2] คู่แข่งจะได้รับอีวุย โปเกมอนประเภทปกติ อีวุยจะพัฒนาร่างเป็นหนึ่งในสามร่างที่เป็นไปได้ (ในขณะนั้น) ขึ้นกับเงื่อนไขว่าผู้เล่นต่อสู้ชนะหรือแพ้คู่แข่งอย่างไรในตอนเริ่มเกม

โปเกมอนยิม

ยิมโปเกมอน เป็นอาคารที่ตั้งอยู่ทั่วโลกโปเกมอน ซึ่งโปเกมอนเทรนเนอร์สามารถฝึกฝนหรือทำให้มีคุณสมบัติเข้าแข่งขันโปเกมอนลีกได้ แม้ว่าองค์ประกอบภายในยิมโปเกมอนจะหลากหลาย แต่ทุกยิมจะเน้นเฉพาะโปเกมอนรูปแบบใดรูปแบบหนึ่ง และทั้งหมดดูแลโดยหัวหน้ายิม โปเกมอนเทรนเนอร์ที่เป็นดั่งหัวหน้าเกม ยิมโปเกมอนสามารถพบได้ในเมืองส่วนใหญ่ในโลกโปเกมอน

เมื่อต่อสู้ชนะหัวหน้ายิม ผู้เล่นจะได้รับเข็มกลัดซึ่งเป็นบทพิสูจน์ความสามารถของเทรนเนอร์ และเป็นส่วนสำคัญในการเดินเนื้อเรื่อง หัวหน้ายิมในเกมแรก (เรด บลู และเยลโลว์) คือ ทาเคชิ คาสึมิ เมทิส เอริกะ เคียว นาสึเมะ คาสึระ และซาคากิ เมื่อต่อสู้ชนะยังทำให้ผู้เล่นได้รับอุปกรณ์สอนเทคนิคที่ให้ผู้เล่นสอนท่าให้โปเกมอน และทำให้สามารถใช้โปเกมอนที่ถูกแลกเปลี่ยนมาในระดับเลเวลสูง ๆ ตามที่กำหนดได้ (ถ้าเลเวลเกินกำหนด โปเกมอนที่แลกเปลี่ยนมาจะไม่เชื่อฟังคำสั่งของผู้เล่น) และยังทำให้ผู้เล่นใช้งานวัตถุต่าง ๆ ในเกมผ่านอุปกรณ์สอนท่าลับ เช่น สามารถข้ามน้ำด้วยท่าโต้คลื่น (Surf) หรือสามารถตัดต้นไม้ที่ขวางทางด้วยท่าตัด (Cut) คุณสมบัติที่ทำให้สามารถเข้าแข่งขันโปเกมอนลีกได้คือ เทรนเนอร์ต้องสะสมเข็มกลัดครบ 8 อัน ในวิดีโอเกมหลายภาค ในภูมิภาคหนึ่ง ๆ จะมียิม 8 ยิม แม้ว่าในอะนิเมะมีการยืนยันว่ามีแห่งอื่นด้วย (เช่น ชิเงรุได้รับเข็มกลัด 10 อัน แต่ไม่ได้ได้รับจากหัวหน้ายิมเมืองยะมะบุกิ และโทกิวะ) กล่าวกันว่าโปเกมอนมีแนวโน้มจะเชื่อฟังเทรนเนอร์ที่มีเข็มกลัดมากกว่า เข็มกลัดบางอันจะทำให้ผู้เล่นสามารถใช้โปเกมอนเลเวลสูงที่ถูกแลกเปลี่ยนมาได้ ตัวอย่างนั้น ถ้าผู้เล่นต่อสู้ชนะหัวหน้ายิมแรก โปเกมอนที่แลกเปลี่ยนมาที่มีเลเวลมากกว่า 20 จะเชื่อฟังเทรนเนอร์ และก่อนหน้านั้น พวกเขาอาจไม่เชื่อฟังคำสั่งผู้เล่นในการต่อสู้

หลังจากผู้เล่นชนะหัวหน้ายิมแปดคนแล้ว เขาหรือเธอสามารถเดินทางไปสถานที่ที่มีโปเกมอนลีก เพื่อต่อสู้กับสี่จตุรเทพ (Elite Four) และแชมเปียนโปเกมอนลีก และชนะเกมในที่สุด