วงศ์ปลาค้อ (
อังกฤษ: Hillstream loachs, River loachs) เป็นวงศ์ปลาน้ำจืดที่มีขนาดเล็กชอบอาศัยอยู่ตามต้นน้ำลำธารทั่วไปใน
ทวีปเอเชียและอนุทวีป
ยูเรเชีย ใช้ชื่อวงศ์ว่า Balitoridae (/บา-ลิ-ทอร์-อิ-ดี้/)มีลักษณะคล้ายปลาใน
วงศ์ปลาหมู (Cobitidae) มีลักษณะสำคัญ คือ หัวกลม ลำตัวเรียวยาว ด้านล่างแบนราบ ปากอยู่ใต้จะงอยปาก ไม่มีฟันในลำคอ มีหนวดอย่างน้อย 3 คู่ ไม่มีเงี่ยงแข็งที่บริเวณหน้าหรือใต้ตา ครีบอกและครีบท้องแผ่ออกทั้ง 2 ข้างของลำตัว ใช้สำหรับเกาะยึดติดกับโขด
หินหรือวัสดุต่าง ๆ ใต้น้ำเพื่อมิให้ตัวถูกกระแสน้ำพัดพาไหลไป เป็นปลาที่จะอาศัยอยู่บริเวณ
แหล่งน้ำที่เป็นต้นน้ำ คือ
ลำธารบน
ภูเขาสูงที่ไหลมาจาก
น้ำตก ที่มีกระแสน้ำไหลเชี่ยว ปลาในวงศ์นี้ว่ายน้ำไม่เก่ง แต่สามารถคืบคลานต้านกระแสน้ำบนโขดหินได้เป็นอย่างดี
[4]ใน
ประเทศไทย พบหลายชนิด เช่น
ปลาจิ้งจกสมิธ (Homaloptera smithi) และ
ปลาจิ้งจกหัวแบน (Balitora brucei) ปลาเหล่านี้สามารถใช้เป็นดัชนีบ่งชี้คุณภาพน้ำทางกายภาพได้เป็นอย่างดี เนื่องจากส่วนใหญ่แล้วอาศัยอยู่ในแหล่งน้ำธรรมชาติที่สะอาด และกิน
แมลงน้ำและ
ตะไคร่น้ำเป็นอาหาร โดยแมลงน้ำและตะไคร่น้ำจะต้องอาศัยอยู่ในแหล่งน้ำที่สะอาดเช่นกันไม่ใช้เป็นปลาที่มีความสำคัญทางเศรษฐกิจในแง่ของการเป็นปลาบริโภค เพียงแต่อาจมีการบริโภคกันในท้องถิ่น และนิยมเลี้ยงเป็น
ปลาสวยงามหลายชนิดด้วยกัน โดยมักจะเรียกในวงการปลาสวยงามว่า "ปลาจิ้งจก" หรือ "ปลาผีเสื้อติดหิน" หรือ "ปลาซัคเกอร์ผีเสื้อ" เป็นต้น และเดิมทีวงศ์นี้ยังแบ่งออกเป็นวงศ์ย่อยอีก 2 วงศ์ แต่ปัจจุบันได้แยกออกเป็นวงศ์ต่างหาก คือ
Nemacheilidae (วงศ์ปลาค้อหิน) และ
Gastromyzontidae[1]