วงศ์ปลาวัว หรือ
วงศ์ปลางัว หรือ
วงศ์ปลากวาง[1] (
วงศ์: Balistidae;
อังกฤษ: Triggerfish;
ฮาวาย: Humuhumu) เป็น
วงศ์ของ
ปลากระดูกแข็งทะเลวงศ์หนึ่ง อยู่ใน
อันดับปลาปักเป้า (Tetraodontiformes)มีรูปร่างโดยรวม ลำตัวกว้างแบนเป็น
ทรงกลมรีคล้าย
รูปไข่ ข้างตำแหน่งตาอยู่สูงบริเวณด้านบนของหัว ที่ครีบหลังอันแรกจะมีหนามแข็ง 3 อัน สามารถพับเก็บได้ และจะตั้งขึ้นได้เพื่อใช้ในการข่มขู่ศัตรู มีก้านครีบหางจำนวน 12 ก้าน และ 18 ก้านครีบที่ครีบหลัง มี
เกล็ดที่ใหญ่แข็งและหนังหนา ส่วนของใบหน้ายาวและยื่นแหลมออกมา
ปากมีขนาดเล็ก ภายในมี
ฟัน 4 ซี่ที่ด้านนอก และด้านในอีก 3 ซี่ ที่แหลมคมมาก ใช้สำหรับขบกัด
สัตว์มีเปลือกต่าง ๆ กินเป็นอาหาร รวมถึง
ฟองน้ำ,
ปะการัง,
สาหร่าย หรือ
เม่นทะเลด้วย เช่นเดียวกับ
ปลาปักเป้า อันเป็นปลาในอันดับเดียวกัน แต่อยู่ต่างวงศ์กัน พบกระจายพันธุ์ใน
ทะเลเขตร้อนและ
เขตอบอุ่น เช่น
อินโด-แปซิฟิก,
หมู่เกาะฮาวาย,
ทะเลแดง,
มหาสมุทรอินเดีย,
ทะเลอันดามัน,
อ่าวไทย,
ทะเลฟิลิปปิน และ
มหาสมุทรแอตแลนติกตาของปลาวัวสามารถกลอกกลิ้งไปมาได้ อันเป็นลักษณะเฉพาะ โดยปกติแล้ว เป็นปลาที่มีอุปนิสัยดุร้าวก้าวร้าวมาก มักไล่กัดปลาอื่นหรือแม้แต่พวกเดียวกันเองที่รุกล้ำเข้ามาในถิ่นที่อยู่อาศัย เป็นปลาที่จะหากินและอาศัยอยู่ใน
แนวปะการัง มีพฤติกรรมหากินโดยซอกซอนหากินเอาในแนวปะการังในเวลา
กลางวัน และ
นอนหลับพักผ่อนในเวลา
กลางคืน เป็นปลาที่ว่ายน้ำได้รวดเร็วมากโดยใช้ครีบหลัก ๆ ทั้ง 2 ครีบในด้านบนและด้านล่างของลำตัว ขณะที่ครีบหางใช้เป็นตัวควบคุมทิศทางเป็นปลาที่มีพฤติกรรมผสมพันธุ์วางไข่ โดยวางไข่ตามพื้นในรังซึ่ง
ตัวผู้จะทำหน้าที่เฝ้าระวัง ซึ่งบางชนิดจะมีนิสัยดุร้ายมากในช่วงนี้โดยมากแล้วเป็นปลาที่มี
สีสันและลวดลาย
สวยงามสดใสมาก จึงเป็นที่นิยมมากของ
นักดำน้ำและนิยมเลี้ยงเป็น
ปลาสวยงามด้วย แต่ว่าเป็นปลาที่ดุร้ายมาก สามารถพุ่งเข้ากัดจนเป็น
แผลเหวอะหรือไล่
มนุษย์ซึ่งเป็นสัตว์ที่ใหญ่กว่ามากได้อย่างไม่เกรงกลัวมีขนาดความยาวโดยเฉลี่ยประมาณ 25–50
เซนติเมตร โดยมี
ชนิดที่ใหญ่ที่สุด คือ
ปลาวัวไททัน (Balistoides viridescens) ที่ใหญ่ได้ถึง 75 เซนติเมตร หรือราว 1
เมตร และนับเป็นชนิดที่อันตรายมาก เพราะมีรายงานการกัดและไล่นักดำน้ำมาแล้วในหลายที่
[2][3]