วงศ์ปลาหมอ (
อังกฤษ: Climbing gourami, Climbing perch) เป็น
วงศ์ของ
ปลาน้ำจืดกลุ่มหนึ่ง ที่มีการกระจายพันธุ์ทั้งใน
ทวีปแอฟริกาและ
เอเชีย ใช้ชื่อวงศ์ว่า Anabantidae (/อะ-นา-เบน-ทิ-ดี/)เดิมวงศ์นี้เคยถูกรวมเข้าเป็นวงศ์เดียวกับ
วงศ์ปลากัด ปลากระดี่ (Osphronemidae) และ
วงศ์ปลาจูบ หรือ ปลาหมอตาล (Helostomatidae) ซึ่งปลาในวงศ์เหล่านี้ถูกเรียกรวม ๆ กันในชื่อสามัญ
ภาษาอังกฤษว่า "
Labyrinth fish" (ปลาที่มีอวัยวะพิเศษในการหายใจ) ซึ่งปลาในวงศ์ทั้ง 3 นี้ มีอวัยวะพิเศษที่ช่วยในการหายใจเหมือน ๆ กัน แต่เมื่อศึกษาแล้ว พบว่ามีโครงสร้างหลัก ๆ ของ
กระดูกแตกต่างกันมาก ซึ่งลักษณะทาง
อนุกรมวิธานที่สำคัญของวงศ์ปลาหมอ คือ มีอวัยวะช่วยหายใจที่พัฒนามาจากเหงือกชุดสุดท้าย ลักษณะเป็นแผ่นกระดูกบางจำนวนมาก และทับซ้อนกันและมีร่องวกวนเหมือน
เขาวงกต ระหว่างร่องเหล่านี้มี
เส้นเลือดฝอยอยู่จำนวนมาก ซึ่งทำหน้าที่ดูดซับ
ออกซิเจนจาก
อากาศจากผิวน้ำ นัก
มีนวิทยาสันนิษฐานว่า ปลาในวงศ์ปลาหมอนี้อาศัยอยู่ในแหล่งน้ำที่มีทั้งปริมาณออกซิเจนสูงและต่ำ ทำให้ปริมาณออกซิเจนที่ใช้ในการหายใจและ
เผาผลาญอาหารไม่เพียงพอ จึงทำให้ต้องขึ้นมาหายใจรับออกซิเจนบนผิวน้ำเพื่อกิจกรรมเหล่านี้ แต่ในระยะที่ยังเป็นลูกปลาอยู่ ในระยะที่มีอายุไม่เกิน 15 วัน อวัยวะที่ช่วยในการหายใจยังไม่พัฒนาเต็มที่ ลูกปลาจึงไม่สามารถขึ้นมาหายใจที่ผิวน้ำได้ นอกจากนี้แล้ว ปลาในวงศ์นี้ ยังมีลักษณะทางอนุกรมวิธานทางกายภาพอีก คือ จุดเริ่มต้นของครีบหลังอยู่ล้ำหน้าครีบอกเล็กน้อย ขอบของกระดูกแก้มชิ้นหน้าและชิ้นกลางมีขอบเป็นหนามแข็ง ภายในปากมี
ฟันแหลมคมเป็นแบบเขี้ยวที่กระดูกขากรรไกรทั้งสองข้างและกระดูกเพดานปาก ปลาเกือบทุก
สกุลมีเกล็ดแบบสาก ยกเว้นสกุล
Sandelia ที่มีเกล็ดแบบบางเรียบ
เส้นข้างลำตัวแยกออกเป็นสองเส้น
[1]สมาชิกของปลาในวงศ์นี้มีทั้งหมด 4 สกุล ได้แก่
[2]และพบประมาณ 30
ชนิดซึ่งปลาในวงศ์นี้ที่เป็นที่รู้จักกันดี คือ
ปลาหมอ (Anabas testudineus) ที่กระจายพันธุ์อยู่ทั่วไปในแหล่งน้ำจืดแทบทุกประเภทของทวีปเอเชีย และ
ปลาเสือใบไม้ (Ctenopoma acutirostre) ที่พบในทวีปแอฟริกา ที่นิยมเลี้ยงเป็น
ปลาสวยงาม