ชาติภูมิ

สมเด็จพระมหาธีราจารย์ มีนามเดิมว่า นิยม จันทนินทร เกิดวันจันทร์ที่ 11 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2466 ตรงกับวันขึ้น 7 ค่ำ เดือน 3 ปีกุน ณ บ้านท่าหิน ตำบลธนู อำเภออุทัย จังหวัดพระนครศรีอยุธยา[1] บิดามารดาชื่อนายโหร่ง-นางฮิ่ม จันทนินทร

บรรพชาและอุปสมบท

บรรพชาสามเณร ณ วัดกะสังข์ ต.ธนู อ.อุทัย จ.พระนครศรีอยุธยา เมื่อวันที่ 28 มิถุนายน พ.ศ. 2479 โดยมีพระเทพวงศาจารย์ (ขณะดำรงสมณศักดิ์ที่พระครูโบราณคณิสสร) วัดตองปุ เป็นพระอุปัชฌาย์ เมื่อ อายุได้ 14 ปี

อุปสมบทเป็นพระภิกษุ ณ พัทธสีมาวัดพระญาติการาม ต.ไผ่ลิง อ.พระนครศรีอยุธยา จ.พระนครศรีอยุธยา เมื่อวันที่ 10 มีนาคม พ.ศ. 2487 โดยมีพระเทพวงศาจารย์ (ขณะดำรงสมณศักดิ์ที่พระโบราณคณิสสร) วัดพนัญเชิง ต.คลองสวนพลู อ.พระนครศรีอยุธยา จ.พระนครศรีอยุธยา เป็นพระอุปัชฌาย์, พระครูสาธุกิจการี (ขม) วัดประดู่ทรงธรรม ต.ไผ่ลิง อ.พระนครศรีอยุธยา จ.พระนครศรีอยุธยา เป็นพระกรรมวาจาจารย์ และพระครูอุทัยคณารักษ์ (ใหญ่) วัดสะแก ต.ธนู อ.อุทัย จ.พระนครศรีอยุธยา เป็นพระอนุสาวนาจารย์ ได้รับฉายาว่า “ฐานิสฺสโร”

การศึกษา

เมื่ออายุได้ 7 ขวบ เรียนหนังสือวัด ประถม ก กา และมูลบทบรรพกิจ ในสำนักเจ้าอธิการอุ่น วัดหันตรา ต.หันตรา อ.พระนครศรีอยุธยา จ.พระนครศรีอยุธยา

อายุ 13 ปี เรียนนักธรรมบาลี ณ สำนักเรียนวัดตองปุ ต.บ้านเกาะ อ.พระนครศรีอยุธยา จ.พระนครศรีอยุธยา

• พ.ศ. 2480 สอบได้นักธรรมชั้นตรี สำนักเรียนวันตองปุ
• พ.ศ. 2482 สอบได้นักธรรมชั้นโท และเปรียญธรรม 3 ประโยค สำนักเรียนวันตองปุ
• พ.ศ. 2485 สอบได้เปรียญธรรม 4 ประโยค สำนักเรียนวัดราชบุรณะ
• พ.ศ. 2486 สอบได้นักธรรมชั้นเอก สำนักเรียนวัดราชบุรณะ
• พ.ศ. 2487 สอบได้เปรียญธรรม 5 ประโยค สำนักเรียนวัดราชบุรณะ
• พ.ศ. 2489 สอบได้เปรียญธรรม 6 ประโยค สำนักเรียนวัดสุทัศนเทพวราราม
• พ.ศ. 2492 สอบได้เปรียญธรรม 7 ประโยค สำนักเรียนวัดสระเกศ
• พ.ศ. 2495 สอบได้เปรียญธรรม 8 ประโยค สำนักเรียนวัดสระเกศ
• พ.ศ. 2498 สอบได้เปรียญธรรม 9 ประโยค สำนักเรียนวัดสระเกศ