สมโพธิ เกิดที่อำเภอพระประแดง[2] จังหวัดสมุทรปราการ[3] เป็นบุตรของชาวจีนโพ้นทะเลจากมณฑลกวางตุ้ง เดิมมีชื่อว่า "เล็ก" เนื่องจากเป็นบุตรชายคนเล็กของครอบครัว เป็นเด็กวัดตั้งแต่อายุเพียง 7 ขวบ โดยอาศัยอยู่ที่วัดไพชยนต์พลเสพย์ราชวรวิหาร ด้วยการขอพ่อแม่ออกไปอยู่เอง ด้วยความฝันที่อยากเป็นนักสร้างภาพยนตร์ตั้งแต่เด็ก โดยได้รับแรงบันดาลใจจากผลงานการ์ตูนของประยูร จรรยาวงษ์ และภาพยนตร์เร่ที่มาฉายข้างวัด และที่วัดนี้เอง ที่เจ้าอาวาสได้เปลี่ยนชื่อให้เป็น "สมโพธิ" อย่างในปัจจุบัน โดยมีความหมายถึงสัมโพธิญาณ หรือการตรัสรู้ ของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า[1]

สมโพธิเริ่มต้นเรียนรู้งานสร้างภาพยนตร์จากการเป็นลูกจ้างร้านถ่ายรูปก่อน มีผลงานการฉายพระรูปพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช ทรงฉลองพระองค์ชุดลูกเสือ แทนช่างภาพตัวจริงที่ป่วย จนได้ลงปกนิตยสารชัยพฤกษ์ ขณะที่ศึกษาอยู่ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3 (ม.3) และได้เป็นช่างภาพประจำหนังสือพิมพ์สยามรัฐ ของม.ร.ว.คึกฤทธิ์ ปราโมช ตั้งแต่อายุเพียง 15 ปี[1] ต่อมาได้เข้าศึกษาต่อด้านการถ่ายภาพและภาพยนตร์ที่วิทยาลัยเทคนิคกรุงเทพ และมีผลงานด้านภาพยนตร์โฆษณาชวนเชื่อต่อต้านลัทธิคอมมิวนิสต์ ตามนโยบายรัฐบาลในขณะนั้น เป็นภาพยนตร์สารคดีเกี่ยวกับพระราชกรณียกิจ หลังจากที่เข้าศึกษาได้เพียงปีเดียว อีกทั้งยังได้เป็นช่างภาพประจำตัวของจิม ทอมป์สัน[4] ต่อมาเมื่ออายุได้ 20 ปี ได้รับทุนการศึกษาจากธนาคารออมสิน กับธนาคารมิตซุยไปศึกษาต่อด้านเทคนิคภาพยนตร์ที่ประเทศญี่ปุ่นเป็นเวลา 2 ปี ในบริษัท โตโฮโปรดักชั่นส์ จำกัด และได้พบกับ เอจิ สึบูรายะ ในฐานะเป็นนักศึกษาฝึกงานและมีส่วนร่วมในการสร้างซีรีส์ อุลตร้าแมน โดยสมโพธิมีแนวความคิดเกี่ยวกับคาแรกเตอร์ของอุลตร้าแมนอยู่แล้ว โดยต้องการให้เป็นซูเปอร์ฮีโร่ของชาวเอเชียที่มีความแข็งแกร่งไม่แพ้ซูเปอร์แมนของชาติตะวันตก จึงได้เสนอแนวความคิดนี้แก่สึบูรายะ โดยใช้รูปถ่ายที่เจ้าตัวถ่ายเองของพระอัฏฐารส ซึ่งเป็นพระพุทธรูปยุคสุโขทัย ปางเปิดโลก เป็นต้นแบบ ซึ่งทางสึบูรายะเห็นด้วย โดยมี โทรุ นาริตะ นักออกแบบชาวญี่ปุ่นเป็นผู้ร่าง จนเป็นที่มาของซีรีส์อุลตร้าแมนในที่สุด รวมถึงได้ฝึกงานกับ อากิระ คูโรซาวะ ผู้กำกับภาพยนตร์ชาวญี่ปุ่นที่มีผลงานระดับโลกจำนวนมาก[2]

สมโพธิ ได้สร้างภาพยนตร์เรื่องสุดท้าย คือ กิ้งก่ากายสิทธิ์ ในปี พ.ศ. 2528 จากนั้นได้เดินทางไปประเทศญี่ปุ่นเพื่อทำงานเกี่ยวกับอุลตร้าแมนโดยเฉพาะ[4] ซึ่งในภายหลังได้มีการฟ้องร้องกรณีเรียกสิทธิจากสึบูรายะโปรดักส์ชั่น จำกัด ประเทศญี่ปุ่น[5] โดยอ้างถึงการเป็นเจ้าของลิขสิทธิ์ในส่วนที่เกี่ยวของกับอุลตร้าแมนในประเทศต่าง ๆ รวมถึงสิทธิ์ด้านการตลาดที่ประเทศจีน เนื่องด้วยอุลตร้าแมนเป็นตัวละครที่ได้รับความนิยมอย่างกว้างขวางเช่นเดียวกับประเทศไทย[6]

ผลของคดี ศาลฎีกาของญี่ปุ่นตัดสินให้สมโพธิเป็นเจ้าของลิขสิทธิ์อุลตร้าแมนทั้งหมด 7 ตัว (ประกอบไปด้วย อุลตร้าแมนโซฟี่, อุลตร้าแมน, อุลตร้าเซเว่น, อุลตร้าแมนแจ็ค, อุลตร้าแมนเอ, อุลตร้าแมนทาโร่ และเจ้าแม่อุลตร้า) และสัตว์ประหลาดอีกกว่า 350 ตัว ซึ่งทำให้สมโพธิมีสิทธิในลิขสิทธิ์ของอุลตร้าแมนไปทั่วโลก ยกเว้นที่ญี่ปุ่น แต่ผลคำพิพากษาของศาลฎีกาไทย ตัดสินให้สมโพธิแพ้คดี ทำให้ไม่มีสิทธิ์ในลิขสิทธิ์ใน 2 ประเทศ คือ ญี่ปุ่น และ ไทย ซึ่งขณะนี้เจ้าตัวได้ทำการร้องเรียนไปยังรัฐมนตรีว่าการกระทรวงยุติธรรม เนื่องจากมีความไม่ชอบมาพากลในคดีของทางสึบูรายะโปรดักส์ชั่น จำกัด[4]

ปัจจุบัน สมโพธิพักอาศัยอยู่ในบ้านพักส่วนตัว ที่อำเภอบางปะอิน จังหวัดพระนครศรีอยุธยา ซึ่งเคยเป็นโรงถ่ายภาพยนตร์ในนามบริษัท ไชโยโปรดักชั่นส์ จำกัด หรือ ไชโยภาพยนตร์ มาก่อน ในเนื้อที่กว่า 80 ไร่ และได้ทำการสะสมสิ่งของต่าง ๆ ที่เป็นทรัพย์สินทางปัญญาเกี่ยวกับอุลตร้าแมนรวมถึงภาพยนตร์เรื่องอื่น ๆ ไว้เป็นจำนวนมากกว่า 1 ล้านชิ้น โดยเรียกว่า "อุลตร้าแมนแลนด์" และได้ยกฟิล์มต้นฉบับและผลงานภาพยนตร์ทั้งหมดให้แก่หอภาพยนตร์แห่งชาติเพื่อเก็บรักษาไว้เป็นมรดกของชาติ[2][4]