สหภาพระหว่างประเทศเพื่อการอนุรักษ์ธรรมชาติ (อังกฤษ: International Union for Conservation of Nature) หรือ ไอยูซีเอ็น (IUCN) ชื่อเต็มว่า สหภาพระหว่างประเทศเพื่อการอนุรักษ์ธรรมชาติและทรัพยากรธรรมชาติ (International Union for Conservation of Nature and Natural Resources)[1] เป็นองค์การระหว่างประเทศที่ทำงานด้านการอนุรักษ์ธรรมชาติและการใช้ทรัพยากรธรรมชาติอย่างยั่งยืน โดยมีส่วนร่วมในการรวบรวมและวิเคราะห์ข้อมูล วิจัย ทำโครงการภาคสนาม ให้การสนับสนุน และจัดการศึกษา ภายใต้ภารกิจ "ชักจูง กระตุ้น และสงเคราะห์สังคมทั่วโลกให้อนุรักษ์ธรรมชาติ และสร้างความเชื่อมั่นว่า การใช้ทรัพยากรธรรมชาติด้วยประการใด ๆ จะเป็นไปอย่างเสมอภาคและมีความยั่งยืนทางนิเวศ" ("influence, encourage and assist societies throughout the world to conserve nature and to ensure that any use of natural resources is equitable and ecologically sustainable")[2]หลายสิบปีที่ผ่านมา ไอยูซีเอ็นขยายเป้าหมายออกไปยังการอนุรักษ์ระบบนิเวศ และปัจจุบันได้รวมประเด็นต่าง ๆ ทางด้านการพัฒนาอย่างยั่งยืนเข้าไว้ในโครงการของตนด้วย แต่ไอยูซีเอ็นต่างจากองค์การระหว่างประเทศด้านสิ่งแวดล้อมองค์การอื่น ๆ ตรงที่ไอยูซีเอ็นไม่มีเป้าหมายโดยตรงที่จะระดมการสนับสนุนจากสาธารณชนในการอนุรักษ์ธรรมชาติ แต่พยายามจะชักจูงกิจกรรมของภาครัฐและภาคเอกชนโดยการให้ข้อมูลข่าวสารและคำแนะนำ ตลอดจนการสร้างแนวร่วม ไอยูซีเอ็นมีชื่อเสียงมากในการประมวลและเผยแพร่บัญชีแดงไอยูซีเอ็นเกี่ยวกับสายพันธุ์ที่ถูกคุกคาม (threatened species) ซึ่งมีการประเมินสถานะการอนุรักษ์สิ่งมีชีวิตสายพันธุ์ต่าง ๆ ทั่วโลก[3]ไอยูซีเอ็นมีมีสมาชิกเป็นองค์การรัฐบาลและองค์การนอกรัฐบาลกว่า 1,400 แห่ง คณะกรรมการของไอยูซีเอ็นมีนักวิทยาศาสตร์และผู้เชี่ยวชาญเข้าร่วมโดยสมัครใจกว่า 16,000 คน ไอยูซีเอ็นยังมีพนักงานราว 1,000 คนที่ทำงานเต็มเวลาในประเทศกว่า 50 แห่ง ส่วนไอยูซีเอ็นเองนั้นมีสำนักงานใหญ่อยู่ ณ แกลนด์ สวิตเซอร์แลนด์[3]ไอยูซีเอ็นมีผู้สังเกตการณ์ประจำอยู่ ณ สหประชาชาติ และมีอำนาจให้คำปรึกษาแก่สหประชาชาติ ทั้งมีบทบาทในการบังคับใช้อนุสัญญาระหว่างประเทศหลายฉบับเกี่ยวกับการอนุรักษ์ธรรมชาติและความหลากหลายทางชีวภาพ ไอยูซีเอ็นมีบทบาทในการจัดตั้งกองทุนทั่วโลกเพื่อธรรมชาติ (World Wide Fund for Nature) และศูนย์เฝ้าระวังการอนุรักษ์โลก (World Conservation Monitoring Centre) ไอยูซีเอ็นยังเคยถูกวิจารณ์ที่ให้ความสำคัญแก่ธรรมชาติยิ่งกว่าผู้คนดั้งเดิมในท้องถิ่น ทั้งความสัมพันธ์ใกล้ชิดที่ไอยูซีเอ็นมีต่อภาคธุรกิจในปัจจุบันนั้นก็เป็นที่ถกเถียงกันมาก[4][5]ไอยูซีเอ็นจัดตั้งขึ้นใน ค.ศ. 1948 ระหว่าง ค.ศ. 1948–1956 ใช้ชื่อว่า สหภาพระหว่างประเทศเพื่อพิทักษ์ธรรมชาติ (International Union for the Protection of Nature) และระหว่าง ค.ศ. 1990–2008 ใช้ชื่อว่า สหภาพสากลว่าด้วยการอนุรักษ์ (World Conservation Union)