สุนทรพน (เบงกอล: সুন্দরবন; "ป่างาม")[1][2] เป็นพื้นที่ป่าชายเลนในดินดอนสามเหลี่ยมปากแม่น้ำที่เกิดจากการบรรจบกันระหว่างแม่น้ำคงคา แม่น้ำพรหมบุตร และแม่น้ำเมฆนาในอ่าวเบงกอล มีอาณาเขตเริ่มตั้งแต่แม่น้ำหุคลีในรัฐเบงกอลตะวันตกของอินเดีย ไปจนจรดแม่น้ำพเลศวรในจังหวัดขุลนาของบังกลาเทศ ประกอบด้วยป่าชายเลนทึบ ป่าชายเลนโปร่ง ที่ดินที่ใช้ในการเกษตร ที่ลุ่มราบน้ำขึ้นถึง และที่ว่างเปล่าทุรกันดาร และมีธารน้ำและร่องน้ำขึ้นลงตัดผ่านหลายสาย พื้นที่คุ้มครองสี่แห่งในสุนทรพนได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นแหล่งมรดกโลกของยูเนสโก ได้แก่ อุทยานแห่งชาติสุนทรพน, เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าสุนทรพนตะวันตก, เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าสุนทรพนใต้ และเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าสุนทรพนตะวันออก[3]สุนทรพนครอบคลุมพื้นที่ประมาณ 10,000 ตารางกิโลเมตร (3,900 ตารางไมล์) โดยผืนป่าในจังหวัดขุลนาครอบคลุมพื้นที่ 6,017 ตารางกิโลเมตร (2,323 ตารางไมล์) และในรัฐเบงกอลตะวันตกครอบคลุมพื้นที่ 4,260 ตารางกิโลเมตร (1,640 ตารางไมล์) ในเขต 24 ปรคณาใต้และเขต 24 ปรคณาเหนือ[4] ชนิดพรรณไม้ที่พบมากคือ หงอนไก่ใบเล็ก (Heritiera fomes) และตาตุ่มทะเล (Excoecaria agallocha) ป่าชายเลนแห่งนี้เป็นที่อยู่อาศัยของพรรณสัตว์ป่า 453 ชนิด ซึ่งรวมถึงนก 290 ชนิด ปลา 120 ชนิด สัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม 42 ชนิด สัตว์เลื้อยคลาน 35 ชนิด และสัตว์สะเทินน้ำสะเทินบก 8 ชนิด[5]แม้จะมีคำสั่งห้ามฆ่าหรือจับสัตว์ป่าทั้งหมดนอกเหนือจากปลาและสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลังบางชนิด แต่ปรากฏรูปแบบที่สม่ำเสมอของความหลากหลายทางชีวภาพที่ลดลงหรือการสูญเสียชนิดพันธุ์ในคริสต์ศตวรรษที่ 20 และปรากฏว่าคุณภาพของระบบนิเวศสุนทรพนกำลังเสื่อมโทรมลง[6][7] กรมป่าไม้มีหน้าที่รับผิดชอบการบริหารและจัดการอุทยานแห่งชาติสุนทรพนในรัฐเบงกอลตะวันตก ส่วนในบังกลาเทศมีการจัดตั้งแขวงป่าไม้ขึ้นใหม่ใน พ.ศ. 2536 เพื่ออนุรักษ์ป่า โดยมีหัวหน้าอนุรักษ์ป่าไม้ประจำการที่นั่นนับแต่นั้น แม้รัฐบาลของสองประเทศจะมีความมุ่งมั่นในการสงวนรักษาป่า แต่สุนทรพนก็ยังตกอยู่ในภาวะถูกคุกคามด้วยสาเหตุทั้งจากธรรมชาติและจากมนุษย์ ใน พ.ศ. 2550 การขึ้นฝั่งของไซโคลนซิดร์ที่บังกลาเทศสร้างความเสียหายแก่พื้นที่ร้อยละ 40 ของสุนทรพน ป่ายังประสบภาวะเค็มเพิ่มขึ้นเนื่องจากระดับน้ำทะเลที่สูงขึ้นและปริมาณน้ำจืดที่ลดลง ตามรายงานของยูเนสโกใน พ.ศ. 2559 คาดกันว่าโรงไฟฟ้าพลังถ่านหินรามปาลซึ่งมีการเสนอให้สร้างขึ้นในตำบลรามปาล อำเภอพาเครหาฏ จังหวัดขุลนา ห่างจากสุนทรพนไปทางทิศเหนือ 14 กิโลเมตร (8.7 ไมล์) จะสร้างความเสียหายเพิ่มเติมแก่ป่าชายเลนที่เป็นเอกลักษณ์ผืนนี้[8]