สุมาเต๊กโช ปรากฏตัวครั้งแรกเมื่อเล่าปี่โผนม้าเต๊กเลาหนีการตามล่าของชัวมอและเตียวอุ๋น ลูกน้องของเล่าเปียวจากเมืองเกงจิ๋ว ระหว่างที่เดินทางหนี เล่าปี่ได้พบเห็นวิถีชีวิตชาวนาธรรมดา เล่าปี่จึงถอดถอนหายใจว่า เหตุใดเราจึงไม่มีชีวิตอยู่อย่างเรียบง่ายเช่นคนเหล่านี้ ขณะนั้นมีเด็กชายคนหนึ่งเป่าขลุ่ยขี่ควายผ่านมา เด็กคนนั้นทักเล่าปี่ว่า ท่านใช่เล่าปี่หรือไม่ จนเล่าปี่รู้สึกประหลาดใจว่า เหตุใดเด็กธรรมดา ๆ คนหนึ่งถึงรู้จักตน เด็กชายขี่ควายจึงบอกว่า อาจารย์ของตนคือ ท่านสุมาเต๊กโช บอกว่า ผู้ที่ขี่ม้าสีขาวผ่านมาคือ เล่าปี่และอีกไม่นานจะต้องผ่านมาทางนี้ จึงให้ข้าพเจ้าออกมาต้อนรับ

เมื่อเล่าปี่ได้พบกับสุมาเต๊กโช ในกระท่อม สุมาเต๊กโชแกล้งแหย่ถามเล่าปี่ว่า ท่านก็ทรงคุณธรรม เหตุใดถึงยังตั้งตัวไม่ได้ เล่าปี่ตอบว่า เพราะไม่มีเมืองอาศัยเป็นของตนเอง สุมาเต๊กโชจึงว่า ที่ท่านยังไม่มีเมือง ไม่อาจตั้งตนได้ เห็นเป็นเพราะยังไม่มีที่ปรึกษาคอยให้คำแนะนำมากกว่า เล่าปี่ตอบว่า ก็ข้าพเจ้ามีซุนเขียนและบิต๊กอยู่แล้ว แต่สุมาเต๊กโชแย้งว่า ซุนเขียนและบิต๊กเป็นเพียงบัณฑิตผู้รู้หนังสือธรรมดา ๆ ยังไม่อาจเป็นปราชญ์ผู้พลิกฟ้าคว่ำแผ่นดินได้ เล่าปี่จึงสำนึกขึ้นได้และถามสุมาเต๊กโชว่า แล้วจะหาปราชญ์ที่ปรึกษาได้ที่ใด สุมาเต๊กโชตอบว่า ในแผ่นดินขณะนี้มีเพียงปราชญ์ 2 คนเท่านั้นที่จะช่วยท่านพลิกฟ้าคว่ำแผ่นดินได้ เมื่อเล่าปี่ถามว่าใคร สุมาเต๊กโชหัวเราะไม่ตอบ แต่เทน้ำจากกาเขียนตัวอักษรลงบนโต๊ะ คำว่า "ฮกหลง" กับ "ฮองซู" พอให้เล่าปี่เห็น แล้วลบออก

หลังจากที่ชีซีจากเล่าปี่ไปแล้ว และแนะนำขงเบ้งให้เล่าปี่ พร้อมเฉลยปริศนาของคำว่า ฮกหลง ฮองซู แก่เล่าปี่แล้ว สุมาเต๊กโชแวะมาหาเล่าปี่ และถามถึงชีซี เล่าปี่เล่าว่า ชีซีต้องไปอยู่กับโจโฉ เพราะแม่ของชีซีถูกบังคับจากโจโฉ สุมาเต๊กโชอุทานว่า ชีซีโดนหลอกเข้าให้แล้ว นี่เป็นอุบายของโจโฉ ถ้าชีซีไม่ไปแม่เขาจะไม่ตาย แต่ถ้าชีซีไปแม่เขาต้องตายแน่นอน เพราะนางนั้นเกลียดโจโฉมาก เมื่อรู้ว่าลูกชายตนต้องอุบายโจโฉ นางจะเกิดความอับอายจนฆ่าตัวตาย พร้อมกับอุทานว่า "เสียดายที่ชีซีไม่ได้นายที่ดี น่าเสียดาย...น่าเสียดาย" ซึ่งทุกอย่างก็เป็นไปตามคำที่สุมาเต๊กโชกล่าวทุกประการ

ขณะที่สุมาเต๊กโชจะกลับนั้น ได้เงยหน้าขึ้นฟ้าหัวเราะแล้วพูดว่า "ฮกหลงจะได้นายบัดนี้ก็สมควรอยู่ แต่เราคิดเสียดายด้วยเป็นคนอาภัพหาบุญยิ่งนัก"