ต่าย อรทัย มีชื่อจริง อรทัย ดาบคำ เกิดวันที่ 27 มีนาคม พ.ศ. 2523 ที่บ้านคุ้มแสนชะนี ตำบลพรสวรรค์ อำเภอนาจะหลวย จังหวัดอุบลราชธานี เป็นบุตรของสาง ดาบคำ และนางนิตยา แก้วทอง เป็นธิดาคนโต และมีน้องชายอีก 3 คน ในวัยเด็กเธออาศัยอยู่กับยายตั้งแต่บิดามารดาแยกทางกัน มีฐานะค่อนข้างขัดสน พออายุได้ 11 ขวบ เธอไปร้องเพลงที่วงนิวฟ้าอีสานเพื่อหารายได้จุนเจือเพื่อครอบครัว

เธอสมัครการประกวด "รายการลูกทุ่งมุ่งสู่ดาว" และได้รางวัลชนะเลิศ เมื่อเรียนจบชั้นมัธยมศึกษาตอนปลาย เธอสมัครเข้าศึกษา ณ มหาวิทยาลัยราชภัฏอุบลราชธานี แต่ติดขัดที่ฐานะทางการเงิน จึงเดินทางเข้ากรุงเทพมหานครมาช่วยมารดารับจ้างซักเสื้อผ้าและต่อมาสมัครเข้าทำงานที่เขตอุตสาหกรรมบางปูเป็นบริษัทผลิตยาส่งออก[ต้องการอ้างอิง] ในระหว่างนั้น เธอเข้าถึงรอบชิงชนะเลิศใน รายการ "ชุมทางเสียงทอง"

ต่อมาพี่สาวพยายามนำเสนออรทัยต่อค่ายเพลง ๆ และติดต่อกับสลา คุณวุฒิ เธอจึงได้ทดสอบเสียงที่บริษัทแกรมมี่โกลด์จนผ่านและเข้าเป็นศิลปิน