อธิบายพระสูตร ของ อิสิคิลิสูตร

ในปปัญจสูทนี อรรถกถามัชฌิมนิกาย ได้อธิบายที่มาของพระปัจเจกพุทธเจ้า หรือพระปัจเจกพุทธฤาษีไว้เพิ่มเติมว่า "ในอดีตกาล เมื่อพระตถาคตยังไม่อุบัติขึ้น กุลธิดาผู้หนึ่งในหมู่บ้านแห่งหนึ่งชานเมืองพาราณสี เฝ้านาอยู่ ได้ถวายดอกบัวดอกหนึ่งกับข้าวตอก 500 ดอกแก่พระปัจเจกพุทธเจ้าองค์หนึ่ง ตั้งความปรารถนาให้ได้บุตร 500 คน. ก็พอดีขณะนั้น พรานล่าเนื้อ 500 คนได้ถวายเนื้อ (ย่าง) อันอร่อยแล้วตั้งความปรารถนาว่า ขอให้พวกเราได้เป็นบุตรของนาง"

"นางดำรงตลอดกาลกำหนดชั่วอายุแล้วไปเกิดในเทวโลก จุติจากเทวโลกมาเกิดในกลีบดอกบัวในชาตสระ (สระที่มีอยู่เองโดยธรรมชาติ). พระดาบสองค์หนึ่งไปพบเข้าก็เลี้ยงไว้. เมื่อนางกำลังเที่ยวเล่นนั่นแหละ ดอกบัวทั้งหลายผุดขึ้นจากพื้นดินทุกๆ ย่างเท้า. พรานป่าคนหนึ่งพบเข้า จึงกราบทูลแด่พระเจ้าพาราณสี. พระราชาทรงนำนางนั้นมาแต่งตั้งให้เป็นอัครมเหสี"

"พระนางทรงครรภ์. มหาปทุมกุมารอยู่ในพระครรภ์พระมารดา ส่วนกุมารนอกนั้นอาศัยครรภ์มลทินอุบัติขึ้น. กุมารเหล่านั้นเจริญวัย ได้เล่นในสระบัวในอุทยาน นั่งที่ดอกบัวคนละดอก เริ่มตั้งความสิ้นและความเสื่อม ทำปัจเจกโพธิญาณให้เกิดขึ้น"

คาถาพยากรณ์ของท่านได้มีดังนี้ว่า

ดอกบัวในกอบัวเกิดขึ้นในสระบานแล้ว................สโรรุหํ ปทุมปลาสปตฺตชํ

ถูกหมู่แมลงภู่เคล้าคลึง ก็เข้าถึงความ................สุปุปฺผิตํ ภมรคณานุจิณฺณํ

ร่วงโรย บุคคลรู้แจ้งข้อนี้แล้ว......................อนิจฺจตายุปคตํ วิทิตฺวา

พึงเป็นผู้ เดียว เที่ยวไปเหมือนนอแรด................เอโก จเร ขคฺควิสาณกโปฺป’’ติฯ[7] [8]

พระปัจเจกพุทธเจ้าทั้งหลายเหล่านั้นได้อยู่ในภูเขานั้นมาแต่กาลครั้งนั้น. และแต่ครั้งนั้นมา ภูเขานั้นจึงได้เกิดชื่อว่า อิสิคิลิ [9]

ใกล้เคียง