อุดมการณ์ (อังกฤษ: ideology; /ˌʌɪdɪˈɒlədʒi/) เป็นกลุ่มของความเชื่อหรือปรัชญาที่บถคคลหรือกลุ่มบุคคลยึดถือ โดยเฉพาะยึดถือเป็นเหตุผลที่ไม่ได้เป็นญาณวิทยาบริสุทธิ์,[1][2] in which "practical elements are as prominent as theoretical ones."[3] อุดมการณ์ในอดีตนั้นใช้ในทฤษฎีและนโยบายทางเศรษฐศาสตร์, การเมือง หรือศาสนา ในธรรมเนียมที่ย้อนกลับไปถึงคาร์ล มารกซ์ และ เฟรนดริก เอนเจิลส์ งานเขียนในยุคใหม่ ๆ นิยมใช้มันในทางประณามและวิจารณ์มากกว่า[4]คำว่า Ideology นั้นริเริ่มขึ้นโดย Antoine Destutt de Tracy ปราชญ์ชนชั้นปกครองและนักปรัชญาชาวฝรั่งเศส เมื่อปี ค.ศ. 1796 โดยให้นิยามว่าเป็น "ศาสตร์แห่งแนวคิด" (science of ideas) เพื่อพัฒนาระบบเหตุผลของแนวสำหรับต่อต้านแรงผลักดันซึ่งไร้เหตุผลของฝูงชน ในมุมมองทางรัฐศาสตร์ คำนี้ถูกใช้ในเชิงอธิบาย มากกว่าที่จะใช้สื่อถึงระบบความเชื่อทางการเมือง[4]