การศึกษา ของ เจ้าพระยาศรีธรรมาธิเบศ_(จิตร_ณ

การศึกษา ของ เจ้าพระยาศรีธรรมาธิเบศ_(จิตร_ณ_สงขลา)

เรียนหนังสือแบบเรียนหลวงชุดมูลบทบรรพกิจ ของพระยาศรีสุนทรโวหาร (น้อย อาจารยางกูร) จบเล่มพิศาลการันต์ จากครูขวด ที่เมืองสงขลา จากนั้นได้อพยพจากสงขลา มาพำนักในกรุงเทพมหานคร
พ.ศ. 2435 ได้เข้าศึกษาที่โรงเรียนอัสสัมชัญ เลขประจำตัว (อสช 771) จนจบชั้นสูงสุดสายวิชาสามัญ โดยได้คะแนนสอบเป็นที่ 1
หลังจากนั้นท่านได้เข้าศึกษาวิชากฎหมายที่โรงเรียนราชวิทยาลัย ซึ่งเป็นโรงเรียนกฎหมาย กระทรวงยุติธรรม
สมัครเข้าเป็นล่ามฝึกหัดใน กรมกองหมาย ซึ่งไม่มีเงินเดือนหรือรายได้ใด ๆ แต่เป็นการเพิ่มพูนความรู้ภาษาอังกฤษ
พ.ศ. 2448 สอบเป็น เนติบัณฑิตสยาม ได้เมื่ออายุเพียง 20 ปี 1 เดือน และได้รับการบรรจุเป็นข้าราชการประจำ ในกรมกองหมาย ปฏิบัติหน้าที่เป็นล่ามแปลภาษาอังกฤษ
พ.ศ. 2449 ได้รับการคัดเลือกให้ไปศึกษาวิชากฎหมายในสำนักเกรย์อิน กรุงลอนดอน ประเทศอังกฤษ ณ ประเทศอังกฤษ ในพระอุปถัมภ์ของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้ารพีพัฒนศักดิ์ กรมหลวงราชบุรีดิเรกฤทธิ์ ซึ่งในปีนั้นพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เสด็จประพาสยุโรป ครั้งที่ 2 โดยใช้เรือพระที่นั่งมหาจักรี ไปเปลี่ยนเรือโดยสารที่สิงคโปร์ กระทรวงยุติธรรมจึงได้ขอพระบรมราชานุญาตให้นายจิตรร่วมกระบวนเสด็จไปประเทศอังกฤษ ซึ่งนายจิตร ณ สงขลา ได้บันทึกไว้ดังนี้

...ในปีพุทธศักราช 2450 พระบาทสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงพระปิยมหาราช เสด็จพระราชดำเนินประพาสยุโรป ครั้งที่ 2 ข้าพเจ้าได้รับพระมหากรุณาธิคุณให้ตามเสด็จนอกสวิต (Suite) ในฐานะเป็นนักเรียนหลวงของกระทรวงยุติธรรม พร้อมกับนักเรียนอื่นอีกสองคน โดยเรือพระที่นั่งจักรีจากกรุงเทพฯ เปลี่ยนขึ้นเรือแซกชั่น ของบริษัทเยอรมันน๊อรทด๊อยซ์ลอยด์ จากสิงคโปร์ตรงไปเมืองเยนัว ประเทศอิตาลี แล้วโดยสารรถไฟไปยังเมืองซานเรโม ซึ่งเป็นที่ประทับเมื่อได้พักอยู่เจ็ดวันแล้ว ได้กราบถวายบังคมลาตามเสด็จพระเจ้าลูกยาเธอสี่พระองค์คือ สมเด็จพระราชบิดาเจ้าฟ้ากรมขุนสงขลานครินทร์ สมเด็จเจ้าฟ้ากรมขุนนครราชสีมา สมเด็จเจ้าฟ้ากรมขุนเพ็ชรบูรณ์อินทราชัย และพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าฯ เจ้าอยู่หัว เมื่อยังดำรงพระอิสริยยศเป็นสมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอเจ้าฟ้ากรมขุนสุโขทัยธรรมราชา พร้อมด้วยพระยาวิสูตรโกษา อัครราชทูตไทยประจำประเทศอังกฤษ และเลขานุการ ไปยังกรุงลอนดอน เพื่อศึกษาวิชากฎหมายต่อไป

พ.ศ. 2453 สำเร็จเป็นเนติบัณฑิตอังกฤษ (Barrister – at – law) โดยใช้เวลาศึกษาวิชากฎหมายที่ สำนักเกรย์อิน (Gray’s Inn) กรุงลอนดอน ประเทศอังกฤษเป็นเวลา 3 ปีครึ่ง และตลอดระยะเวลาที่ศึกษา ได้ศึกษาภาษาฝรั่งเศสเพิ่มเติม ควบคู่ไปกับวิชากฎหมายอีกด้วย