เจ้าแม่สองนาง เป็นตำนานและความเชื่อเกี่ยวกับวิญญาณผู้หญิงสองคนในชุมชนอีสานและกลุ่มชาติพันธุ์ลาว โดยเฉพาะชุมชนที่ตั้งอยู่ริมน้ำแถบลุ่มน้ำโขงและลุ่มน้ำชี เช่น อำเภอเชียงคาน จังหวัดเลย อำเภอเมืองหนองบัวลำภู จังหวัดหนองบัวลำภู อำเภอศรีเชียงใหม่ อำเภอท่าบ่อ อำเภอเมืองหนองคายและอำเภอโพนพิสัย จังหวัดหนองคาย อำเภอบึงกาฬ จังหวัดบึงกาฬ บ้านแพงใต้ ตำบลบ้านแพง อำเภอบ้านแพง บ้านนาเขท่า ตำบลนาเข อำเภอบ้านแพง บ้านน้ำก่ำ อำเภอธาตุพนม จังหวัดนครพนม อำเภอเมืองมุกดาหาร จังหวัดมุกดาหาร อำเภอเมืองขอนแก่น จังหวัดขอนแก่น บ้านสิงห์ท่า และบ้านสิงห์โคก อำเภอเมืองยโสธร จังหวัดยโสธรโครงเรื่องหลักกล่าวว่าเจ้าแม่สองนางซึ่งเป็นพี่น้องหรือฝาแฝด เป็นธิดาของเจ้าเมืองเวียงจันทน์หรือหลวงพระบาง มีการเชื่อมโยงกับประวัติศาสตร์ช่วงพระเจ้าฟ้างุ้มและพระไชยเชษฐาธิราช มีการอ้างศึกสงครามซึ่งเป็นเหตุให้เจ้าแม่สองนางหนีมาและทำให้เรือล่มเสียชีวิต ต่อมาวิญญาณได้ปรากฏให้ชาวบ้านตามชุมชนต่าง ๆ หรือเป็นผู้ติดตามนักรบไปทางบก[1] จากเรื่องในตำนานทำให้ผู้คนชาวอีสานเชื่อว่าเป็นบรรพบุรุษของตนกรมส่งเสริมวัฒนธรรม (สวธ.) ได้ขึ้นทะเบียนตำนานเจ้าแม่สองนางเป็นมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม เมื่อ พ.ศ. 2555 ในสาขาวรรณกรรมพื้นบ้านและภาษา ประเภทนิทานพื้นบ้าน[2]