เซอร์แคสเซีย (อังกฤษ: Circassia), เชียร์เคสเซีย (อังกฤษ: Cherkessia), ซีคีอา (กรีก: Ζιχία),[8][9][10] อาเดอฆาฆัก (อะดีเกยาและคาบาร์เดีย: Адыгэ Хэку; แปลว่า บ้านเกิดเซอร์แคสเซีย) หรือ ฆาเกฺวิฌ (อะดีเกยาและคาบาร์เดีย: Хэкужъ; แปลว่า บ้านเกิดโบราณ) เป็นภูมิภาคประวัติศาสตร์ทางด้านเหนือของเทือกเขาคอเคซัส ตั้งอยู่ตลอดแนวชายฝั่งตะวันออกเฉียงเหนือของทะเลดำ[11][12]ประวัติศาสตร์ยุคแรกเริ่มของชนชาติเซอร์แคสเซียค่อนข้างคลุมเครือ พวกเขาได้รับการกล่าวถึงครั้งแรกเมื่อสหัสวรรษที่ 1 ก่อนคริสต์ศักราช[13] แม้ว่าชาวกรีกจะไม่ได้จัดตั้งอาณานิคมภายในดินแดนเซอร์แคสเซีย แต่พวกเขาก็เข้ามาติดต่อทำการค้าและมีอิทธิพลอย่างชัดเจนในแถบชายฝั่งทะเลดำของเซอร์แคสเซีย[14] หลังจากนั้นเซอร์แคสเซียก็ได้รับอิทธิพลหรือตกอยู่ภายใต้การควบคุมของชนชาติอื่น ๆ ซึ่งได้แก่ชาวโรมัน ชาวคาซาร์ ชาวมองโกล ชาวตาตาร์ไครเมีย ชาวเติร์ก และชาวรัสเซีย[14]ในสมัยกลาง แว่นแคว้นน้อยใหญ่ในเซอร์แคสเซียจะเลือกตั้งเจ้าชายพระองค์หนึ่งขึ้นมาเป็นผู้ปกครองสูงสุดในนาม โดยแว่นแคว้นและเผ่าชนแต่ละแห่งในพื้นที่มีความเป็นอิสระสูง ต่อมาในคริสต์ศตวรรษที่ 13 ภูมิภาคคอเคซัสถูกจักรวรรดิมองโกลรุกราน จากนั้นก็ตกอยู่ภายใต้อำนาจของรัฐข่านไครเมียอยู่นานหลายร้อยปีจนกระทั่งชาวเซอร์แคสเซียลุกขึ้นต่อต้านใน ค.ศ. 1708 ส่วนจักรวรรดิรัสเซียเริ่มสนใจขยายอำนาจเหนือคอเคซัสอย่างจริงจังในสมัยจักรพรรดิปีเตอร์ที่ 1[14] ถึงกระนั้น สนธิสัญญาเบลเกรดซึ่งได้รับการลงนามเมื่อ ค.ศ. 1739 ก็เปิดโอกาสให้ชาวเซอร์แคสเซียตะวันออก (ชาวคาบาร์เดีย) มีอิสระในการปกครองตนเองในระดับหนึ่งก่อนการลงนามในสนธิสัญญาเอเดรียโนเปิลเมื่อ ค.ศ. 1829 แม่น้ำคูบันทำหน้าที่เป็นพรมแดนธรรมชาติระหว่างรัสเซียกับเซอร์แคสเซีย อย่างไรก็ตาม ตามสนธิสัญญานี้ จักรวรรดิออตโตมันยอมสละอิทธิพลเหนือภูมิภาคคอเคซัสโดยเปิดทางให้แก่รัสเซีย ชาวเซอร์แคสเซียถือว่าความตกลงดังกล่าวเป็นโมฆะเนื่องจากเห็นว่าจักรวรรดิออตโตมันไม่มีสิทธิ์ยกดินแดนที่ตนเองไม่เคยเป็นเจ้าของให้แก่ใคร[15][16] ในขณะเดียวกันรัสเซียก็ถือว่าพื้นที่นี้เป็นดินแดนรัสเซียที่อยู่ภายใต้การยึดครองของกลุ่มกบฏ ถึงแม้ตนเองจะไม่เคยควบคุมหรือเป็นเจ้าของพื้นที่บริเวณนี้มาก่อนเช่นกัน[17] รัสเซียส่งทหารเข้าปราบปรามและกำจัดกลุ่มชนคอเคซัสที่ต่อต้านการผนวกดินแดน[18] ส่งผลให้ชาวเซอร์แคสเซียประมาณร้อยละ 90 ถูกเนรเทศหรือไม่ก็ถูกสังหารหมู่ระหว่างการฆ่าล้างเผ่าพันธุ์ชาวเซอร์แคสเซีย[19][20][21][22][23]แม้ว่าเซอร์แคสเซียจะเป็นบ้านเกิดดั้งเดิมของชาวเซอร์แคสเซีย แต่ทุกวันนี้ชาวเซอร์แคสเซียส่วนใหญ่อาศัยอยู่ต่างถิ่นซึ่งเป็นผลมาจากเหตุการณ์ฆ่าล้างเผ่าพันธุ์ดังกล่าว[24][25][26][27] ในรัสเซีย ชาวเซอร์แคสเซียจำนวนมากอาศัยอยู่ในพื้นที่ราบทางตอนเหนือของเทือกเขาคอเคซัส ในขณะที่บางส่วนอาศัยอยู่บริเวณเชิงเขาและส่วนน้อยอาศัยอยู่บนพื้นที่สูงและภูเขา วิถีชีวิตดั้งเดิมของพวกเขาเกี่ยวข้องกับการทำปศุสัตว์ การทำไร่ และการปลูกไม้ผล[14]