เตโอตีวากาน (นาวัตล์: Teōtīhuacān; "สถานที่ที่ซึ่งเทพเจ้าประสูติ"[1] หรือ "สถานที่ที่ซึ่งมนุษย์กลายเป็นเทพเจ้า")[2] หรือ เตโอติอัวกัน (สเปน: Teotihuacán) เป็นเมืองมีโซอเมริกาโบราณซึ่งตั้งอยู่ในหุบเขาย่อยแห่งหนึ่งของหุบเขาเม็กซิโก ในเขตเทศบาลซานฆวนเตโอติอัวกัน รัฐเมฮีโก ประเทศเม็กซิโก ห่างจากเม็กซิโกซิตีไปทางตะวันออกเฉียงเหนือ 40 กิโลเมตร (25 ไมล์) เป็นที่รู้จักกันในฐานะที่ตั้งของพีระมิดที่มีความสำคัญยิ่งทางสถาปัตยกรรมซึ่งสร้างขึ้นในทวีปอเมริกาสมัยก่อนโคลัมบัส เมื่อถึงจุดสูงสุดซึ่งอาจอยู่ในครึ่งแรกของคริสต์สหัสวรรษที่ 1 (ค.ศ. 1–500) เตโอตีวากานกลายเป็นเมืองที่ใหญ่ที่สุดในทวีปอเมริกาสมัยก่อนโคลัมบัสโดยมีประชากรประมาณ 125,000 คนหรือมากกว่านั้น[3][4] ซึ่งทำให้เป็นเมืองที่ใหญ่ที่สุดอย่างน้อยเป็นอันดับที่หกของโลกในสมัยนั้น[5] แหล่งโบราณคดีในปัจจุบันได้รับการกำหนดให้เป็นแหล่งมรดกโลกแห่งหนึ่งของยูเนสโกใน ค.ศ. 1987[6] และเป็นแหล่งโบราณคดีที่มีผู้เข้าชมมากที่สุดในเม็กซิโก โดยมีผู้เยี่ยมชม 4,185,017 คนใน ค.ศ. 2017[7]ตัวเมืองเตโอตีวากานมีพื้นที่ 8 ตารางไมล์ ร้อยละ 80–90 ของประชากรทั้งหมดในหุบเขาอาศัยอยู่ในเมืองนี้ นอกจากพีระมิดแล้ว เตโอตีวากานยังมีความสำคัญทางมานุษยวิทยาจากกลุ่มอาคารที่อยู่อาศัยหลายชั้นสำหรับหลายครัวเรือน[3] "ถนนของคนตาย" และจิตรกรรมฝาผนังที่มีชีวิตชีวาและได้รับการอนุรักษ์ไว้อย่างดี นอกจากนี้เตโอตีวากานยังส่งออกเครื่องมือหินออบซิเดียนคุณภาพดีซึ่งพบได้ทั่วมีโซอเมริกา คาดกันว่าเมืองนี้ก่อตั้งขึ้นเมื่อราว 100 ปีก่อนคริสต์ศักราช โดยเริ่มต้นจากการเป็นศูนย์กลางทางศาสนาในที่สูงเม็กซิโกในช่วงประมาณคริสต์ศตวรรษที่ 1 จากนั้นจึงกลายเป็นศูนย์กลางที่ใหญ่ที่สุดและมีประชากรมากที่สุดในทวีปอเมริกาสมัยก่อนโคลัมบัส มีงานก่อสร้างสำคัญ ๆ อยู่อย่างต่อเนื่องจนถึงราว ค.ศ. 250[3] เมืองนี้อาจดำรงอยู่จนกระทั่งช่วงใดช่วงหนึ่งระหว่างคริสต์ศตวรรษที่ 7 ถึง 8 แต่สิ่งก่อสร้างสำคัญ ๆ ของเมืองถูกปล้นและเผาไปตั้งแต่ประมาณ ค.ศ. 550 การล่มสลายของเมืองยังอาจเกี่ยวข้องกับสภาพอากาศรุนแรงระหว่าง ค.ศ. 535–536 ด้วยแม้จะยังเป็นที่ถกเถียงกันว่าเตโอตีวากานเป็นศูนย์กลางของจักรวรรดิแห่งใดแห่งหนึ่งหรือไม่ แต่อิทธิพลของเตโอตีวากานทั่วทั้งมีโซอเมริกานั้นก็ได้รับการบันทึกไว้เป็นอย่างดี เราสามารถพบเห็นหลักฐานที่แสดงถึงการดำรงอยู่ของเตโอตีวากานได้ในแหล่งโบราณคดีหลายแหล่งในรัฐเบรากรุซและภูมิภาคมายา ชาวแอซเทกในสมัยหลังเห็นซากปรักหักพังอันยิ่งใหญ่เหล่านี้และอ้างว่ามีบรรพบุรุษร่วมกับชาวเตโอตีวากาน โดยดัดแปลงและนำวัฒนธรรมของพวกเขาไปประยุกต์ใช้ ชาติพันธุ์ของชาวเตโอตีวากานยังคงเป็นประเด็นอภิปราย กลุ่มชาติพันธุ์ที่เป็นไปได้ได้แก่นาวา, โอโตมี หรือโตโตนัก นักวิชาการบางคนเสนอว่าเตโอตีวากานเป็นรัฐที่มีชนหลายชาติพันธุ์ เพราะพวกเขาพบแง่มุมทางวัฒนธรรมที่เกี่ยวข้องกับชาวมายาเช่นเดียวกับชาวโอโตมี–ปาเม หลังการล่มสลายของเตโอตีวากาน ตอนกลางของเม็กซิโกก็ถูกมหาอำนาจอื่น ๆ ในระดับภูมิภาคเข้าครอบงำ โดยเฉพาะอย่างยิ่งโชชีกัลโกและตูลา