เหตุเพลิงไหม้ไรชส์ทาค (เยอรมัน: Reichstagsbrand) เป็นการลอบวางเพลิงอาคารไรชส์ทาค ในกรุงเบอร์ลินเมื่อวันที่ 27 กุมภาพันธ์ ค.ศ. 1933 มารีนึส ฟัน เดอร์ลึบเบอ (Marinus van der Lubbe) หนุ่มนักสภาคอมมิวนิสต์ชาวดัตช์ ถูกจับได้ ณ ที่เกิดเหตุและถูกจับกุมจากอาชญากรรมดังกล่าว ฟัน เดอร์ลึบเบอเป็นช่างอิฐว่างงานที่เพิ่งเข้าประเทศเยอรมนี เขาประกาศว่าเขาก่อเพลิงและถูกพิจารณาคดีในศาลและถูกพิพากษาลงโทษประหารชีวิต พรรคนาซีใช้เหตุเพลิงไหม้ดังกล่าวเป็นหลักฐานว่านักคอมมิวนิสต์กำลังคบคิดโค่นรัฐบาลเยอรมัน ถือกันว่าเหตุการณ์นี้มีความสำคัญยิ่งในการสถาปนานาซีเยอรมนีเพลิงเริ่มในอาคารไรชส์ทาค ที่ประชุมไรชส์ทาค สถานีดับเพลิงเบอร์ลินได้รับการเรียกฉุกเฉินว่าอาคารนั้นเกิดเพลิงไหม้เมื่อเวลา 21.25 น.[1] เมื่อตำรวจและนักผจญเพลิงมาถึง สภาผู้แทนราษฎรหลักก็ถูกไฟคลอกหมดแล้ว ตำรวจค้นหาอย่างถี่ถ้วนในอาคารและพบฟัน เดอร์ลึบเบอ เขาถูกจับกุม เช่นเดียวกับผู้นำคอมมิวนิสต์อีกสี่คนต่อมา อดอล์ฟ ฮิตเลอร์ ซึ่งสาบานตนเป็นนายกรัฐมนตรีสี่สัปดาห์ก่อน เมื่อวันที่ 30 มกราคม กระตุ้นให้ประธานาธิบดีเพาล์ ฟ็อน ฮินเดินบวร์ค ผ่านกฤษฎีกาฉุกเฉินเพื่อระงับเสรีภาพของพลเมืองเพื่อตอบโต้การเผชิญหน้าอย่างโหดร้ายของพรรคคอมมิวนิสต์แห่งเยอรมนี[2] หลังผ่านกฤษฎีกาแล้ว รัฐบาลจับกุมนักคอมมิวนิสต์ครั้งใหญ่ ซึ่งรวมผู้แทนในไรชส์ทาคของพรรคคอมมิวนิสต์ทุกคน เมื่อนักคอมมิวนิสต์คู่แข่งที่ขมขื่นของพวกตนไม่อยู่และที่นั่งว่างแล้ว พรรคนาซีกลายจากพรรคการเมืองพหุนิยมกลายเป็นฝ่ายข้างมาก ทำให้ฮิตเลอร์รวบอำนาจของเขาได้ ผู้ใดรับผิดชอบเหตุเพลิงไหม้ไรชส์ทาคนั้นยังเป็นหัวข้อถกเถียงและวิจัยที่กำลังดำเนินอยู่[3][4] นักประวัติศาสตร์ยังไม่ตกลงกันว่าฟัน เดอร์ลึบเบอลงมือคนเดียวตามที่เขาว่าเพื่อประท้วงสภาพของชนชั้นแรงงานเยอรมัน พรรคนาซีกล่าวหาโคมินเทิร์นด้วยเหตุนี้ นักประวัติศาสตร์บางส่วนสนับสนุนทฤษฎีที่พรรคคอมมิวนิสต์เสนอ[5] ว่าเหตุลอบวางเพลิงนั้นพรรคนาซีวางแผนและสั่งเป็นปฏิบัติการธงหลอก (false flag) แต่ไม่ว่าความจริงเป็นอย่างไร พรรคนาซีใช้เหตุนี้รวบอำนาจของตนและกำจัดนักคคอมมิวนิสต์ซึ่งเป็นคู่แข่งทางการเมือง