เฮดจ์ฮอก (อังกฤษ: hedgehog) เป็นสัตว์เลี้ยงลูกด้วยน้ำนมขนาดเล็กที่อยู่ในวงศ์ย่อย Erinaceinae ในวงศ์ใหญ่ Erinaceidae มีลักษณะทั่วไปคล้ายกับเม่น ซึ่งเป็นสัตว์ในอันดับสัตว์ฟันแทะ (Rodentia) ซึ่งอยู่กันคนละอันดับกัน คือ ด้านหลังของลำตัวปกคลุมไปด้วยขนที่มีลักษณะแข็งคล้ายหนาม ซึ่งไว้สำหรับป้องกันตัว แต่เฮดจ์ฮอกมีขนาดที่เล็กกว่ามาก และมีหนามที่สั้นกว่ามาก โดยขนของเฮดจ์ฮอกมีลักษณะเล็กแข็งคล้ายเสี้ยนหรือหนามมากกว่า มีส่วนใบหน้าคล้ายหนู แต่มีจมูกที่เรียวยาวที่ขมุบขมิบสำหรับดมกลิ่นอยู่ตลอด และเสดาะเคราะห์ ราศี สิงค์ ขนของเฮดจ์ฮอกตลอดทั้งตัวมีประมาณ 7,000 เส้น ในเส้นขนมีลักษณะกลวงแต่แข็งแรงด้วยสารประกอบเคราติน จึงมีน้ำหนักเบา[1] และซับซ้อนเพื่อช่วยในการรับแรงกระแทกของสัตว์ใหญ่ที่เข้ามาจู่โจมหรือรับแรงกระแทกหากตัวเฮดจ์ฮอกต้องตกจากที่สูง[2] ซึ่งครั้งหนึ่งเคยมีความเชื่อว่า เฮดจ์ฮอกใช้เส้นขนนี้ในการเขย่าต้นแอปเปิลแล้วใช้ขนเสียบลูกแอปเปิล นำไปกินเป็นอาหารในรัง [1]เฮดจ์ฮอก นับเป็นสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมในอันดับEulipotyphlaซึ่งสัตว์ในอันดับนี้จะหากินตามพื้นดินในเวลากลางคืน และกินแมลงเป็นอาหารหลักเฮดจ์ฮอก จัดเป็นสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมที่ถือกำเนิดมาแล้วบนโลกไม่ต่ำกว่า 15 ล้านปี โดยไม่เปลี่ยนแปลงรูปร่าง[1] จัดเป็นสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมที่มีความเก่าแก่มากที่สุดจำพวกหนึ่ง [3]เฮดจ์ฮอก เมื่อพบกับศัตรูจะขดตัวเป็นวงกลม และตั้งขนที่แหลมชูชันขึ้นมา โดยที่ช่วงท้องจะนุ่มไม่มีอะไรป้องกัน เพราะเฮดจ์ฮอกก็จะตกเป็นอาหารของสัตว์กินเนื้อขนาดใหญ่กว่าเสมอ เช่น แบดเจอร์, วีเซล หรือมาร์เท็น เมื่อยามปกติเฮดจ์ฮอกจะลู่ลงแนบกับลำตัว ลูกเฮดจ์ฮอกเมื่อแรกคลอดจะมีหนังหนาหลายชั้นปกคลุมขนแหลม หลังจากไม่กี่ชั่วโมงเมื่อคลอดออกมาขนแหลมชุดแรกจะแทงทะลุออกมา แต่จะเป็นสีขาว หลังจากนั้นไม่นานขนชุดแรกจะร่วง และมีขนชุดใหม่ที่สีเข้มและแข็งกว่างอกขึ้นมาแทน เฮดจ์ฮอกสามารถผลัดขนและงอกขึ้นใหม่ได้หลายครั้งตลอดชีวิต เมื่อเฮดจ์ฮอกพบกับสิ่งที่แปลกประหลาดหรือวัตถุที่มีพิษ เฮดจ์ฮอกจะกัดขนตัวเองและเลียจนกระทั่งมีฟองเต็มปาก และนำเอาฟองน้ำลายนี้ไปปายกับขน พฤติกรรมอันนี้ยังไม่ทราบสาหเตุที่แน่ชัด เชื่อว่าเป็นการกระทำเพื่อปกปิดตัวเอง หรือทำให้สัตว์นักล่าไม่สนใจในตัวเฮดจ์ฮอก หรือแม้กระทั่งเชื่อว่าเป็นไปเพื่อติดต่อสื่อสารกันเองหรือดึงดูดเพศตรงข้าม[1]พบกระจายพันธุ์ในทวีปยุโรป, แอฟริกา และบางส่วนในเอเชีย แบ่งออกได้เป็น 5 สกุล (ดูในตาราง)[4] 16 ชนิด บางชนิดนิยมเป็นสัตว์เลี้ยง เช่น เฮดจ์ฮอกสี่นิ้ว (Atelerix albiventris) ซึ่งชื่อเรียกติดปากในภาษาไทยจะนิยมเรียกว่า "เม่นแคระ" เนื่องจากมีลักษณะคล้ายกับเม่น ปัจจุบันได้มีการจำแนกสีของเฮดจ์ฮอกที่เพาะเลี้ยงเป็นสัตว์เลี้ยงได้มากถึง 92 สีด้วยกัน ซึ่งผู้เลี้ยงสามารถให้อาหารแมวกินได้ประจำ และให้แมลงอย่าง หนอนนก เป็นอาหารเสริมบ้าง[2]ในยุคกลาง เฮดจ์ฮอกเคยถูกเชื่อว่าเป็นตัวการที่ขโมยนมวัวในเวลากลางคืน รัฐสภาอังกฤษในยุคพระนางเจ้าอลิซาเบธ จึงตั้งค่าหัวเฮดจ์ฮอกไว้หัวละ 3 เพนนี และทำให้เฮดจ์ออกถูกฆ่าไปเป็นจำนวนหลายพันด้วย[1] เฮดจ์ฮอกยังถูกอ้างอิงถึงในวัฒนธรรมร่วมสมัยหลายประการ อาทิ เป็นตัวการ์ตูนชื่อ โซนิค เดอะ เฮดจ์ฮอก เป็นต้น[5] [6]