เมนูนำทาง
โคลงสี่สุภาพ ลักษณะบังคับ๐ ๐ ๐ เอก โท | ๐ x (๐ ๐) | |
๐ เอก ๐ ๐ x | เอก โท | |
๐ ๐ เอก ๐ x | ๐ เอก (๐ ๐) | |
๐ เอก ๐ ๐ โท | เอก โท ๐ ๐ |
หนึ่งบทมี 4 บาท , 3 บาทแรกบาทละ 7 คำ บาทที่สี่ 9 คำ ดังนี้
บาท ที่ 1 มี 7 คำ
บาท ที่ 2 มี 7 คำ
บาท ที่ 3 มี 7 คำ
บาท ที่ 4 มี 9 คำ
1 บาท แบ่งเป็น 2 วรรค
วรรคแรก 5 คำ วรรคหลัง 2 คำ
ยกเว้นบาทที่ 4 จะมีวรรคหลัง 4 คำ
สรุปรวม 1 บทประกอบด้วย 30 คำ
มีคำสร้อยได้ในบาทที่ 1 บาทที่ 3 (คำสร้อย คือ คำที่แต่งเติมต่อท้ายบาท เพื่อทำให้ได้ใจความครบถ้วน ถ้าโคลงบาทใดได้ความครบถ้วนแล้วก็ไม่จำเป็ยต้องเติมคำสร้อย)
กฎการสัมผัสคำสุดท้ายของบาทที่ 1 ต้องสัมผัสกับ คำที่ 5 ของบาทที่ 2 และบาทที่ 3 คำสุดท้ายของบาทที่ 2 ต้องสัมผัสกับ คำที่ 5 ของบาทที่ 4
บังคับตำแหน่งวรรณยุกต์ เอก 7 แห่ง โท 4 แห่ง
วรรค1 วรรค2 (คำสร้อย) ○○○○่●้ ○● (○○)--> บาทที่ 1 มี 7 คำ ┌───┘ ○○่○○●─┤ ○่●้ --> บาทที่ 2 มี 7 คำ │┌──┘ ○○○่○●─┘│ ○○่ (○○)--> บาทที่ 3 มี 7 คำ │ ○○่○○●้──┘ ○่○้○○ (○○)--> บาทที่ 4 มี 9 คำ
ดังคำโคลงอธิบายต่อไปนี้
๏ ให้ปลายบาทเอกนั้น | มาฟัด | |
ห้าที่บทสองวัจน์ | ชอบพร้อง | |
บาทสามดุจเดียวทัด | ในที่ เบญจนา | |
ปลายแห่งบทสองต้อง | ที่หน้าบทหลัง ๚ะ |
๏ ที่พินทุ์โทนั้นอย่า | พึงพินทุ์ เอกนา | |
บชอบอย่างควรถวิล | ใส่ไว้ | |
ที่พินทุ์เอกอย่าจิน | ดาใส่ โทนา | |
แม้วบมีไม้ | เอกไม้โทควร ๚ะ |
๏ บทเอกใส่สร้อยได้ | โดยมี | |
แม้วจะใส่บทตรี | ย่อมได้ | |
จัตวานพวาที | ในที่ นั้นนา | |
โทที่ถัดมาใช้ | เจ็ดถ้วนคำคง ๚ะ |
๏ บทต้นทั้งสี่ใช้ | โดยใจ | |
แม้วจะพินทุ์ใดใด | ย่อมได้ | |
สี่ห้าที่ภายใน | บทแรก | |
แม้นมาทจักมีไม้ | เอกไม้โทควร ๚ะ | |
— จินดามณี ฉบับพระโหราธิบดี |
คำเอก โท ในบาทแรกของโคลงอาจสลับที่กันได้ และอนุโลมให้ใช้คำตายแทนคำเอกในที่ที่หาคำเอกไม่ได้ แต่ไม่นิยมใช้เอกโทษและโทโทษ ดังกล่าวไว้ในจินดามณี ฉบับหลวงวงศาธิราชสนิท ดังต่อไปนี้
๏ เอกโทเปลี่ยนผลัดได้ | โดยประสงค์ | |
แห่งที่ห้าควรคง | บทต้น | |
บทอื่นอาจบ่ปลง | แปลงแบบ นาพ่อ | |
เฉภาะแต่บทหนึ่งพ้น | กว่านั้นฤๅมี ๚ะ |
๏ เอกเจ็ดหายากแท้ | สุดแสน เข็ญเอย | |
เอาอักษรตายแทน | เทียบได้ | |
โทสี่ประหยัดหน | หวงเปลี่ยน | |
ห่อนจักหาอื่นใช้ | ต่างนั้นไป่มี ๚ะ |
๏ เอกโทผิดที่อ้าง | ออกนาม โทษนา | |
จงอย่ายลอย่างตาม | แต่กี้ | |
ผจงจิตรคิดพยายาม | ถูกถ่อง แท้แฮ | |
ยลเยี่ยงปราชญ์สับปลี้ | เปล่าสิ้นสรรเสริญ ๚ะ |
๏ ใช้ได้แต่ปราชญ์คร้าน | การเพียร | |
ปราชญ์ประเสริฐดำเนียร | หมิ่นช้า | |
ถือเท็จท่านติเตียน | คำตู่ คำนา | |
มักง่ายอายอับหน้า | อาจถ้อเถียงไฉน ๚ะ |
โคลงสี่สุภาพมี 30 คำ เมื่อหัก เอก 7 โท 4 แล้ว ส่วนที่เหลือ 19 คำแม้ไม่กำหนดรูปวรรณยุกต์ ในท้ายวรรคทุกวรรคต้องไม่มีรูปวรรณยุกต์ เพราะจะทำให้น้ำหนักของโคลงเสียไป ได้แก่คำที่กากบาทในแผนผังข้างล่าง
๐ ๐ ๐ เอก โท | ๐ X (๐ ๐) | |
๐ เอก ๐ ๐ X | เอก โท | |
๐ ๐ เอก ๐ X | ๐ เอก (๐ ๐) | |
๐ เอก ๐ ๐ โท | เอก โท ๐ X ) |
คำสุดท้ายของโคลงนอกจากจะห้ามมีรูปวรรณยุกต์แล้ว กวียังนิยมใช้เพียงเสียงสามัญ หรือ จัตวา เท่านั้น
อนึ่ง เคยมีความเข้าใจกันว่า บาทที่สี่มีสร้อยไม่ได้ แต่หากพิจารณาคำอธิบายการแต่งโคลงในจินดามณีแล้วน่าจะตีความได้ว่าโคลงสี่สุภาพมีสร้อยได้ทุกบาทยกเว้นบาทที่สอง
๏ บทเอกใส่สร้อยได้ | โดยมี | |
แม้วจะใส่บทตรี | ย่อมได้ | |
จัตวานพวาที | ในที่ นั้นนา | |
โทที่ถัดมาใช้ | เจ็ดถ้วนคำคง ๚ะ |
ทั้งนี้มีตัวอย่างโคลงในวรรณกรรมยืนยันได้แก่
๏ ตีอกโอ้ลูกแก้ว | กลอยใจ แม่เฮย | |
เจ้าแม่มาเป็นใด | ดั่งนี้ | |
สมบัติแต่มีใน | ภาพแผ่น เรานา | |
อเนกบรู้กี้ | โกฏิไว้จักยา พ่อนา ๚ะ | |
— ลิลิตพระลอ |
๏ จรุงพจน์จรดถ้อยห่าง | ทางกวี | |
ยังทิวาราตรี | ไม่น้อย | |
เทพใดหฤทัยมี | มาโนชญ์ | |
เชิญช่วยอวยให้ข้อย | คล่องถ้อยคำแถลง เถิดรา ๚ะ | |
— สามกรุง |
เมนูนำทาง
โคลงสี่สุภาพ ลักษณะบังคับใกล้เคียง
โคลงสี่สุภาพ โคลงสองสุภาพ โคลง โครงสร้างพื้นฐาน โคลงเคลง โครงสร้างของโลก โคล สเปราส์ โคลอสเซียม โครงสร้างเปลือกหอย โคลงโลกนิติแหล่งที่มา
WikiPedia: โคลงสี่สุภาพ