โนวีช็อก (รัสเซีย: Новичо́к, "ผู้มาใหม่", "มือใหม่", "ผู้ฝึกหัด"[1]) เป็นกลุ่มสารประสาทที่บางส่วนเป็นอาวุธเคมีฐานสอง (binary chemical weapon) สารนี้ถูกพัฒนาที่สถาบันวิจัยเคมีของรัฐ GosNIIOKhT โดยสหภาพโซเวียตและรัสเซียใน ค.ศ. 1971 ถึง 1993[2][3][lower-alpha 1][5][6] สารโนวีช็อกบางส่วนมีรูปร่างตามอุณหภูมิและความดันมาตรฐานเป็นของแข็ง ในขณะที่บางส่วนเป็นของเหลว กล่าวกันว่ามีความเป็นไปได้ที่ของแข็งจะกระจายไปทั่วบริเวณด้วยการทำให้เป็นผงละเอียด[7]นักวิทยาศาสตร์ชาวรัสเซียที่พัฒนาสารนี้อ้างว่ามันเป็นสารที่อันตรายที่สุดเท่าที่เคยสร้างมา ซึ่งบางส่วนอาจมีศักยภาพมากกว่าสารวีเอ็กซ์ถึง 5 - 8 เท่า[8][9] และอีกส่วนมีศักยภาพกว่าโซแมนถึง 10 เท่า[10] นอกจากรัสเซียแล้ว ประเทศอิหร่านยังเป็นประเทศที่ผลิตสารนี้ด้วย[11]ในคริสต์ศตวรรษที่ 21 โนวีช็อกกลายเป็นที่สนใจของสาธารณชน หลังจากมีการใช้มันเป็นยาพิษทำลายฝ่ายตรงข้ามของรัฐบาลรัสเซีย ซึ่งรวมไปถึงการวางยาพิษพี่น้องสกรีปาลและอีกสองคนที่เอมส์เบอร์รี สหราชอาณาจักร (2018) และอะเลกเซย์ นาวัลนืย (2020) แต่การวางยาพิษพลเรือนด้วยสารนี้เป็นที่รู้จักมาตั้งแต่เร็วสุดใน ค.ศ. 1995ในเดือนพฤศจิกายน ค.ศ. 2019 ทางองค์การห้ามอาวุธเคมี (OPCW) ซึ่งเป็นผู้จัดทำอนุสัญญาว่าด้วยอาวุธเคมี (CWC) ได้เพิ่มสารโนวีช็อกเข้าไปยัง "รายชื่อสารควบคุม" ของ CWC "โดยเป็นหนึ่งในความเปลี่ยนแปลงครั้งใหญ่ครั้งแรกในอนุสัญญามาตั้งแต่การยอมรับในคริสต์ทศวรรษ 1990" เพื่อตอบสนองต่อการวางยาพิษที่สหราชอาณาจักรใน ค.ศ. 2018[12]