สำหรับโลมาน้ำจืดจำพวกอื่น ดูที่:
โลมาแม่น้ำโลมาอิรวดี หรือ
โลมาหัวบาตรมีครีบหลัง (
อังกฤษ: Irrawaddy dolphin, Ayeyarwaddy dolphin;
ชื่อวิทยาศาสตร์: Orcaella brevirostris) เป็น
โลมาชนิดหนึ่ง อยู่ใน
วงศ์โลมามหาสมุทร (Delphinidae) รูปร่างหน้าตาคล้ายโลมาทั่วไป แต่มีลักษณะเด่นคือ หัวที่มนกลมคล้ายบาตรพระ ลำตัวสีเทาเข้ม แต่บางตัวอาจมีสีอ่อนกว่า ตามีขนาดเล็ก ปากอยู่ด้านล่าง ครีบข้างลำตัวแผ่กว้างเป็นรูปสามเหลี่ยม ครีบบนมีขนาดเล็กมาก มีรูปทรงแบนและบางคล้ายเคียว มีขนาดประมาณ 180-275
เซนติเมตร น้ำหนัก 3.21 กิโลกรัมมีการกระจายอย่างกว้างขวางใน
มหาสมุทรแปซิฟิก,
มหาสมุทรอินเดีย,
อ่าวไทย มักพบเข้ามาอยู่ในแหล่ง
น้ำกร่อยและ
ทะเลสาบหรือ
น้ำจืด เช่น บริเวณ
ปากแม่น้ำ โลมาอิรวดีบางกลุ่มอาจเข้ามาอาศัยอยู่ใน
แม่น้ำสายใหญ่ ๆ ด้วย เช่น
แม่น้ำโขง และ
ทะเลสาบเขมร ในปี
พ.ศ. 2459 มีรายงานว่าพบอยู่ใน
แม่น้ำเจ้าพระยา และเคยมีผู้จับได้ที่
คลองรังสิต ในเขตปริมณฑลของกรุงเทพมหานคร
[3]ถูกค้นพบครั้งแรกที่
แม่น้ำอิรวดีใน
ประเทศพม่า จึงเป็นที่มาของชื่อ ปัจจุบันใน
น้ำจืด สามารถพบได้ 5 แห่ง คือ
ทะเลสาบชิลิก้า ประเทศอินเดีย, แม่น้ำโขง,
ทะเลสาบสงขลา,
แม่น้ำมหาคาม ประเทศอินโดนีเซีย และปาก
แม่น้ำบางปะกง โดยสถานที่ ๆ พบได้น้อยที่สุดและถือเป็นแหล่งวิกฤตที่สุด คือ ทะเลสาบสงขลา ในส่วนที่เป็นน้ำจืดหรือน้ำกร่อย หรือที่เรียกว่า ทะเลน้อย
[4]มีพฤติกรรมพบได้บริเวณที่มีน้ำขุ่น สามารถอยู่ใต้ผิวน้ำได้นานถึง 70-150
วินาที แล้วจะโผล่ขึ้นมาหายใจสลับกัน ออกลูกครั้งละ 1 ตัว ตั้งท้องนาน 9
เดือน ลูกที่เกิดมามีขนาด 40
% ของตัวโตเต็มวัย อาหารได้แก่ กุ้ง ปลา และหอยที่อยู่บนผิวน้ำและใต้โคลนตม สถานภาพจัดอยู่ในบัญชีประเภทที่ 1 ของ
ไซเตส (Appendix I) คือ ห้ามซื้อขาย ยกเว้นมีไว้ในการศึกษาและขยายพันธุ์ โลมาอิรวดีมีชื่อเรียกอื่น ๆ อีก เช่น "โลมาหัวบาตรมีครีบหลัง", "โลมาน้ำจืด", "โลมาหัวหมอน" ใน
ภาษาใต้ และ "ปลาข่า" (ປາຂ່າ) ใน
ภาษาลาว เป็นต้น