โอรังมาวัซ หรือ มาวัซ (มลายู: Orang Mawas, Mawas) หรือในอีกชื่อหนึ่งว่า โอรังดาลัม (Orang Dalam) เป็นสัตว์ประหลาดขนดกคล้ายเอปผสมมนุษย์ซึ่งมีผู้อ้างว่าพบเห็นในป่าลึกของรัฐยะโฮร์ ประเทศมาเลเซีย คล้ายคลึงกับบิ๊กฟุตหรือแซสแควตช์ในทวีปอเมริกาเหนือ, เยติหรือมนุษย์หิมะในเทือกเขาหิมาลัย หรือโอรัง เปนเดะก์บนเกาะสุมาตราของอินโดนีเซีย ภูมิภาคอาเซียนเช่นเดียวกันกล่าวกันว่า โอรังมาวัซมีความสูงถึง 3 เมตร (ประมาณ 10 ฟุต)[1] ตีนมีขนาดใหญ่และมีขนดกสีดำ มีรายงานว่าจับปลาและขโมยผลไม้กินเป็นอาหาร ชาวโอรังอัซลีหรือซาไก (ซึ่งเป็นชนพื้นเมืองของภูมิภาคแถบนี้) เรียกโอรังมาวัซว่า "ฮันตูจารังกีกี" (hantu jarang gigi) ซึ่งแปลว่า "ผีฟันเขี้ยว"[2] บันทึกของโอรังมาวัซ ย้อนหลังไปไกลถึงปี ค.ศ. 1871[3] บ้างเชื่อกันว่าเป็นสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมขนาดใหญ่จำพวกมนุษย์วานรที่สูญพันธุ์ไปแล้วในยุคก่อนประวัติศาสตร์ คือ ไจแกนโลพิเทคัส ที่ยังหลงเหลือมาจนถึงปัจจุบัน ขณะเดียวกันก็มีผู้พบเห็นหลายคน แต่ยังไม่มีหลักฐานยืนยันเพียงพอ ซึ่งอาจเป็นไปได้ว่าเป็นหมีหมาหรือหมีคน นอกจากนั้นแล้วยังมีรายงานของสิ่งมีชีวิตที่คล้ายคลึงกันที่ฟิลิปปินส์ด้วย รวมถึงในประเทศไทย ในป่าลึกทางตอนใต้ของประเทศ ก็มีคำบอกเล่าของพรานป่าหรือผู้ที่เดินป่าหลายวันถึงสิ่งมีชีวิตชนิดหนึ่งที่มีรูปร่างคล้ายมนุษย์แต่มีขนดกเหมือนลิง แต่สามารถพูดภาษามนุษย์ได้ โดยเรียกว่า บุดนาก[4]บนเกาะสุมาตรา คำว่า "มาวัซ" (mawas) หรือ "มายัซ" (maias) เป็นชื่อสามัญสำหรับใช้เรียกลิงอุรังอุตังรายงานเกี่ยวกับโอรังมาวัซปรากฏถี่ขึ้นในคริสต์ทศวรรษ 1950 จนถึง ค.ศ. 1995 ในรัฐยะโฮร์มีรอยเท้าขนาดใหญ่พร้อมด้วยนิ้วเท้าสี่นิ้ว ในเดือนพฤศจิกายน ค.ศ. 2005[5] มีพยานหลายรายที่เป็นคนงานก่อสร้างขณะกำลังล้างบ่อน้ำอยู่ พบเห็นครอบครัวโอรังมาวัซ ประกอบด้วยตัวขนาดโตเต็มที่ 2 ตัว และตัวที่ยังเล็กอยู่ เดินอยู่ใกล้แม่น้ำกินจิน ต่อมาได้พบรอยเท้าขนาดใหญ่มีความยาว 18 นิ้ว (46 เซนติเมตร)[2] รอยเท้ารอยนี้ถูกเรียกว่าเป็นรอยเท้าของมาวัซ และได้ตีพิมพ์ลงในหนังสือพิมพ์ของมาเลเซีย ในเดือนมกราคม ค.ศ. 2006 เจ้าหน้าที่ในรัฐยะโฮร์ได้ประกาศถึงการมีอยู่จริงของโอรังมาวัซ และประกาศได้มีการล่าได้ โดยถือว่าเป็นสัตว์ลึกลับ ซึ่งคำประกาศได้ถูกนำเสนอลงในเว็บไซต์เกี่ยวกับสัตว์ประหลาด และมีรายงานว่า โอรังมาวัซถูกจับได้ในวันที่ 19 เมษายน ปีเดียวกัน แต่ต่อมา ทางการของรัฐได้ปฏิเสธเรื่องดังกล่าวทั้งหมด[6]ในต้นปี ค.ศ. 2017 ภาพยนตร์เรื่อง Mawas นำแสดงโดยมิเชล โหย่ว ออกฉาย เป็นเรื่องราวเกี่ยวกับโอรังมาวัซ และถือเป็นภาพยนตร์สัตว์ประหลาดเรื่องแรกของมาเลเซีย[1]