นายไชยา เป็นชาวอำเภอเมืองนครปฐม จบการศึกษาชั้นมัธยมศึกษาตอนปลาย โรงเรียนยอแซฟอุปถัมภ์ จบชั้นอุดมศึกษาจาก โรงเรียนเทคโนโลยีนครปฐม สาขาอนุปริญญาการตลาด [2] เริ่มทำงานการเมืองจากการเมืองท้องถิ่น แล้วเข้ามาเป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร สังกัดพรรคเอกภาพ [3] เมื่อ พ.ศ. 2538-2539 ย้ายมาสังกัดพรรคไทยรักไทย ในการเลือกตั้ง พ.ศ. 2544 และ พ.ศ. 2548 และพรรคพลังประชาชน พ.ศ. 2551 เคยดำรงตำแหน่งรัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงคมนาคม ระหว่าง พ.ศ. 2543-2544 [4]นายไชยา สะสมทรัพย์ มีพี่น้องที่เล่นการเมืองสังกัดพรรคพลังประชาชน คือนายเผดิมชัย สะสมทรัพย์ และไชยยศ สะสมทรัพย์ พี่ชาย และนายอนุชา สะสมทรัพย์ น้องชาย ลงสมัครสมาชิกวุฒิสภา ปี พ.ศ. 2549 และ พ.ศ. 2551 ตระกูลสะสมทรัพย์ทำธุรกิจรับเหมาก่อสร้าง ค้าวัสดุก่อสร้าง [5] และบริษัท กลุ่ม 79 จำกัด ทำธุรกิจรับเหมาขนขยะจากโรงงานกำจัดขยะของกรุงเทพมหานครที่โรงงานกำจัดมูลฝอยหนองแขม เขตหนองแขม และสถานีขนถ่ายมูลฝอยท่าแร้ง เขตสายไหม ไปฝังกลบที่อำเภอกำแพงแสน จังหวัดนครปฐม ระยะเวลาสัมปทาน 10 ปี ตั้งแต่ พ.ศ. 2547 [6]

ด้านรสนิยมส่วนตัว ในวัยรุ่น นายไชยา สะสมทรัพย์ ชื่นชอบการขับรถเร็ว มีรถยนต์สปอร์ตหลายคัน ทั้งยี่ห้อ เมอร์เซเดส-เบนซ์, อัลฟาโรเมโอ, ซีตรอง, ปอร์เช [7] และสะสมพระเครื่อง

ชีวิตส่วนตัว นายไชยา สมรสกับ นางจุไร สะสมทรัพย์ (ธุวนลิน)/2 [8] น้องสาว ร.ต.อ.นายแพทย์มานัส ธุวนลิน อดีตเลขานุการรัฐมนตรีว่าการกระทรวงสาธารณสุข อดีต ส.ส. นครปฐม และผู้สมัคร ส.ว. ปี พ.ศ. 2548

ในการเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรไทยเป็นการทั่วไป พ.ศ. 2557 เขาได้สมัครรับเลือกตั้งในระบบบัญชีรายชื่อ สังกัดพรรคเพื่อไทย ลำดับที่ 17[9]

ไชยา สะสมทรัพย์ เสียชีวิตเมื่อวันที่ 14 ธันวาคม พ.ศ. 2563 ด้วยอาการไตวายเฉียบพลัน หลังเข้ารับการรักษานาน 2 ปี[10]

การดำรงตำแหน่ง รมว.สธ.

ในช่วงต้นของการที่ดำรงตำแหน่งรัฐมนตรีว่าการกระทรวงสาธารณสุข นายไชยาได้ประกาศการทำงานว่าจะทบทวนนโยบายการเข้าถึงยาหรือการประกาศใช้สิทธิเหนือสิทธิบัตรโดยรัฐ และมีการโยกย้ายข้าราชการที่เป็นหัวแรงในการทำ C.L 1/ยา ทำให้ถูกกล่าวหาว่าโยกย้ายข้าราชไม่เป็นธรรม(C.L.) ซึ่งทั้งสองกรณีนำมาสู่การล่ารายชื่อประชาชน 2 หมื่นรายชื่อ เพื่อยื่น สภาผู้แทนราษฎร ให้ถอดถอนออกจากตำแหน่งรัฐมนตรี

นายไชยาไม่ได้แจ้งบัญชีทรัพย์สินและหนี้สินของนางจุไร สะสมทรัพย์ ภรรยา ถือหุ้นในบริษัททรัพย์ฮกเฮง จำกัด จำนวน 25,000 หุ้น มูลค่า 2.5 ล้านบาท หรือร้อยละ 50 ของทุนจดทะเบียนทั้งหมด อันเป็นการถือหุ้นเกินร้อยละ 5 ซึ่งรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2550 มาตร 269 กำหนดให้ต้องแจ้งต่อประธานคณะกรรมการป้องกันและปราบปรามทุจริตแห่งชาติ ว่าประสงค์จะได้รับประโยชน์จากการถือครองหุ้นดังกล่าวภายใน 30 วัน นับจากการเข้ารับตำแหน่งเมื่อ 6 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2551

กรณีดังกล่าวทำให้ประธานวุฒิสภามีหนังสือลงวันที่ 21 เมษายน 2551 ส่งคำร้องของ1|นายประสาร มฤคพิทักษ์ สมาชิก1|วุฒิสภาและคณะ รวม 36 คน ขอให้1|ศาลรัฐธรรมนูญวินิจฉัยว่า ความเป็นรัฐมนตรีของนายไชยา|1| สะสมทรัพย์ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงสาธารณสุขสิ้นสุดลงเฉพาะตัว ตามรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2550 มาตรา 182 วรรคหนึ่ง (7) ประกอบมาตรา 269 หรือไม่ ต่อมาวันที่ 9 กรกฎาคม 2551 ศาลรัฐธรรมนูญวินิจฉัยว่านายไชยา สะสมทรัพย์ มีเจตนาปิดบังบัญชีทรัพย์สินและหนี้สินของภรรยา ฝ่าฝืนและกระทำการอันต้องห้ามตามบทบัญญัติของรัฐธรรมนูญ เป็นเหตุให้พ้นจากความเป็นรัฐมนตรี ตั้งแต่ 30 วันหลังเข้ารับตำแหน่ง[11]

วงการฟุตบอล

ไชยา สะสมทรัพย์ เป็นประธานสโมสรของทีม นครปฐมเอฟซี ซึ่งอยู่ในลีก ดิวิชั่น 1 ของประเทศไทย

ใน พ.ศ. 2553 เกิดเหตุแฟนบอลสโมสรฟุตบอลนครปฐมทำร้ายผู้ตัดสิน พ.ศ. 2553 ไชยาได้ให้สัมภาษณ์ในกรณีดังกล่าวว่า จะไม่ขอโทษผู้ตัดสินในเหตุการณ์ เพราะเห็นว่าไม่มีความจำเป็น และผู้ตัดสินรายดังกล่าวตัดสินผิดพลาด อันนำไปสู่เหตุการณ์[12] โดยยืนยันว่าบริษัทไทยพรีเมียร์ลีกและสมาคมผู้ตัดสินไม่เคยพัฒนาตัวเอง เพราะในนัดที่นครปฐมเยือนศรีสะเกษก็ได้นำปัญหาในการแข่งขันนั้นแจ้งสมาคมผู้ตัดสินแล้วไม่มีท่าทีตอบสนองแต่อย่างใด[13]

ต่อมา ได้ออกมาระบุว่าจะยุบทีม และหันไปทำทีมฟุตซอลลีกแทน และอาจให้ความสนใจกับฟุตบอล "ลาวลีก"[14] ส่วนทางวิชิต แย้มบุญเรือง ออกมาระบุว่า ทีมที่มีชื่อ "นครปฐม" ในชื่อสโมสร ไม่สามารถส่งทีมเข้าร่วมการแข่งขันฟุตซอลได้ เพราะเป็นการแข่งขันที่สมาคมฟุตบอลแห่งประเทศไทยรับรอง[14] ผลจากบทลงโทษดังกล่าวทำให้ลีกดิวิชั่น 1 เหลือเพียง 17 ทีม[14]