ลักษณะ ของ ไม้พาย

ไม้พายพบที่ Duvensee มีอายุในช่วงสม้ยหินใหม่ ประมาณ 6,200 ปีก่อนคริสตกาล

ไม้พายที่ใช้ในการขับเคลื่ิอนเรือ แบ่งได้เป็น 2 ประเภท คือ แบบไม้พายใบเดี่ยว (Single-bladed paddle) และ แบบไม้พายสองใบ (Double-bladed paddle) ซึ่งในประเทศทางตะวันตกเรียกตามชนิดของเรือ คือ ไม้พายเรือแคนู (ไม้พายใบเดี่ยว) และไม้พายเรือคายัค (ไม้พายสองใบ)

ไม้พายใบเดี่ยว

ทีม Boating Club de Canotage Otterburn พายเรือแคนู - มีใบพายเดียว

ไม้พายใบเดี่ยว หรือเรียก ไม้พายเรือแคนู ไม้พายที่ใช้กันทั่วไปใน เรือแคนู ประกอบด้วย ไม้ ไฟเบอร์กลาส คาร์บอนไฟเบอร์ หรือก้านโลหะ (สำหรับด้ามพาย - shaft) ที่มีด้ามจับที่ปลายด้านหนึ่งและใบพาย (blade) ที่ปลายอีกด้านหนึ่ง

ในประเทศไทย ใบพายชนิดนี้พบได้ทั่วไปในเรือที่ใช้แรงคนทุกประเภท ส่วนมากทำด้วย ไม้ ไฟเบอร์กลาส คาร์บอนไฟเบอร์ ต่างจากไม้พายเรือแคนู ตรงที่ไม่มีด้ามจับเป็็นทำมุมฉากกับด้ามพาย

ไม้พายสองใบ

ใบพายเรือคายัค มี 2 ใบ ทำมุมต่างระนาบ เมื่อมองตามแนวด้ามพายจะเห็นการทำมุมต่างของระนาบที่ชัดเจน

ไม้พายสองใบ (ใบคู่) หรือเรียก ไม้พายเรือคายัค ไม้พายสำหรับใช้ใน เรือคายัค นั้นยาวกว่าไม้พายเรือแคนู และมีใบพาย 2 ใบที่ปลายแต่ละด้าน แกนกลางเป็นด้ามจับ

ไม้พายเรือคายัคที่มีใบพาย 2 ใบอยู่ในระนาบเดียวกัน (เมื่อมองลงตามแนวด้ามพาย) เรียกว่า "ใบพายสมมาตร" (non-feathered) ไม้พายที่ใบพายทั้งสองบิดตัวทำมุมต่างระนาบกัน เรียกว่า "ใบพายอสมมาตร" (feathered) ไม้พายอสมมาตรจะทำมุมต่าง ๆ เช่น 30, 45 หรือแม้แต่ 90 องศา ไม้พายเรือคายัคสมัยใหม่ส่วนมากทำจากด้ามสองชิ้นซึ่งสามารถต่อเข้าด้วยกันได้ และปรับทำมุมได้ทั้งแบบสมมาตรหรือแบบอสมมาตร โดยปกติด้ามพายจะเป็นแกนตรงตลอดด้าม แต่ในบางกรณีจะมีการเพิ่ม 'ข้อเหวี่ยง' (เป็นส่วนข้องอสำหรับจับ) โดยมีจุดประสงค์เพื่อให้ใช้ไม้พายสะดวกสบายยิ่งขึ้นและลดความเครียดที่ข้อมือ เนื่องจากเรือไม่รองรับน้ำหนักไม้พายแบบไม้แจว ไม้พายจึงทำจากวัสดุที่มีน้ำหนักเบา และอาจมีน้ำหนัก 900 กรัม หรือน้อยกว่า และมีอาจราคาแพงมากถ้ามีน้ำหนักเบาถึง 600 กรัม การประหยัดน้ำหนักเกิดที่ใบพายมากกว่าที่ด้ามพาย

ไม้พายเรือคายัคที่มีราคาถูกกว่า มีด้ามพายเป็นอลูมิเนียม ในขณะที่ไม้พายราคาแพงกว่าใช้ด้ามพายไฟเบอร์กลาส หรือ คาร์บอนไฟเบอร์ ที่เบากว่า ไม้พายบางชนิดมีเส้นผ่านศูนย์กลางเล็กกว่าสำหรับคนที่มีมือเล็ก ความยาวของพายจะแตกต่างกันไปโดยไม้พายที่ยาวขึ้นจะเหมาะกับคนที่แข็งแรงกว่า คนตัวสูงและคนที่ใช้พายในเรือคายัคที่กว้าง ใบพายมีขนาดและรูปร่างแตกต่างกันไป ใบพายที่มีพื้นผิวขนาดใหญ่เหมาะสำหรับคนที่แข็งแรงและมีข้อต่อหัวไหล่ที่ดี โดยทั่วไปใบพายมี 3 ขนาด [1]


เนื่องจากการพายเรือตามปกติต้องใช้การจุ่มและยกใบพายสลับกัน สีของใบพายอาจส่งผลต่อการมองเห็นของเรือคายัคต่อผู้ควบคุมเรือยนต์รอบข้างภายใต้สภาวะการมองเห็นที่จำกัด ด้วยเหตุผลด้านความปลอดภัยใบพายสีขาวหรือสีเหลืองจะได้เปรียบมากกว่าใบพายสีดำหรือสีน้ำเงิน และภายใต้สภาพแสงที่จำกัดควรสวมไฟฉายแบบสวมหัว เทปกันน้ำสะท้อนแสงสูง หรืออุปกรณ์เรืองแสงอื่น ๆ บนเรือคายัค หรือใบพายเพื่อเพิ่มทัศนวิสัย

การใช้งาน

ไม้พายใบเดี่ยว หรือไม้พายเรือแคนูจับด้วยสองมือโดยเว้นระยะห่างจากกัน มือหนึ่งจับที่ปลายด้ามมักอยู่สูงกว่ามือที่อยู่กลางไม้พายเสมอ สำหรับการใช้งานปกติจะลากผ่านน้ำไปด้านหน้า (ทางหัวเรือ) และพายไปด้านหลัง (ท้ายเรือ) เพื่อขับเคลื่อนเรือไปข้างหน้า ซึ่งการออกแรงส่วนจะอยู่ที่มือที่จับกลางไม้พาย มือที่อยู่ด้านบนมักทำหน้าที่คล้ายเป็นจุดหมุน หรือช่วยออกแรงพายไปในทางเดียวกัน[2]

ไม้พายเรือคายัคมีสองใบ จุ่มสลับกันที่ด้านใดด้านหนึ่งของเรือคายัค และออกแรงพอ ๆ กันทั้ง 2 ข้างโดยมือที่อยู่ด้านบนทำหน้าที่คล้ายเป็นจุดหมุนของการพาย มือที่อยู่ด้านล้างจะออกแรงไปด้านหลัง

ไม้พายมีความแตกต่างจาก ไม้แจว ตรงที่ไม้พายถืออยู่ในมือของผู้ใช้ และได้รับการสนับสนุนแรงอย่างสมบูรณ์โดยฝีพาย ในขณะที่การแจวนั้นได้รับการสนับสนุนโดยเรือเป็นหลัก การสวมถุงมือช่วยป้องกันไม่ให้มือพองเมื่อต้องพายเป็นเวลานาน

ไม้พายเรือแข่ง

ไม้พายสำหรับแข่งเรือแคนูและคายัคมีการออกแบบเป็นพิเศษ ให้ผิวโค้งมากขึ้น เพื่อกักและดันน้ำได้มากซึ่งจะช่วยให้ฝีพายแข่งสามารถเพิ่มประสิทธิภาพสูงสุดในการพาย

ไม้พายใบปีกนก (Wing-bladed paddle) เป็นที่นิยมมากในการแข่งเรือคายัค ไม้พายมีลักษณะคล้ายช้อนและมักเป็นรูปทรงอสมมาตรแบบรูปปีกนก และทำหน้าที่สร้างแรงยกด้วยด้านนูนของใบพายซึ่งจะช่วยดึงไม้พายไปข้างหน้า (ลู่ตามน้ำเมื่อผลักใบพายไปด้านหน้า) โดยต้องออกแรงมากในการลากกลับ (การพาย) ต่างกับไม้พายแบนที่มีแรงต้านเมื่อผลักไปข้างหน้า[3] ไม้พายแบบด้ามงอซึ่งเป็นที่นิยมในการพายเรือแคนูแบบระยะไกลและแบบมาราธอน ใบพายที่ทำมุมจากแกนด้ามพายโดยปกติ 12 ถึง 15 องศา

ไม้แจว

มีลักษณะคล้ายกับไม้พาย แต่ต่างกันที่ไม้แจวมีด้ามและมีขนาดที่ยาวกว่ามาก และไม้แจวใช้ควบคู่การยึดกับตัวเรือ โดยติดตั้งบน หลักแจว ที่โดยมากจะอยู่ท้ายเรือเป็นทั้งขับเรือและบังคับทิศทาง โดยทั่วไปในประเทศไทยการแจวผู้แจวเรือในท่ายืนและการพายเรือในท่านั่ง ในต่างประเทศ ได้แก่ เมียนมาร์ ในทะเลสาบอินเลชาวประมงพายเรือในท่ายืนขาเดียว ซึ่งใช้ขาอีกข้างช่วยในการพาย (อาจเรียกการแจวที่ไม่มีหลักแจว ซึ่งเป็นเอกลักษณ์เฉพาะ) ในประเทศทางตะวันตกและประเทศจีนผู้แจวเรือสามารถแจวในท่านั่ง (rowing)

ชาวประมงในทะเลสาบอินเล พายเรือในท่ายืนขาเดียวสแตนอัพแพดเดิลบอร์ด (SUP) ไม้พายแบบปลายโค้งงอ ทรงพลั่ว ที่มีประสิทธิภาพในการพายมากกว่า

ปัจจุบันกีฬาใหม่ที่มีการใช้ไม้พายและเป็นที่นิยมเล่นทั้งในทะเลและทะเลสาบ คือ สแตนอัพแพดเดิลบอร์ด (Standup Paddleboard - SUP) โดยการยืนพายบนกระดานเซิร์ฟ ไม้พายมีด้ามที่ยาวมาก และใบพายสั้นทรงห้าเหลี่ยม หรือสามเหลี่ยม มุมมน กีฬานี้ยังไม่ได้รับการบรรจุในกีฬาโอลิมปิก[4][5] ไม้พายบก พัฒนาจากสแตนอัพแพดเดิลบอร์ดเพื่อเป็นการฝึกบนพื้นเมื่อเวลาไม่สามารถลงน้ำได้ การพายบกใช่ไม้พายที่เปลี่ยนจากใบพายเป็นไม้ถ่อ หรืออาจติดล้อขนาดเล็ก

ไม้พายบก พายหรือถ่อในท่ายืน

ไม้พายเรือมังกร

เป็นไม้พายใบเดียว แบบปลายตัด คือขอบปลายใบพายตัดตรงตามประเพณีดั้งเดิม ที่มีใบพายรูปทรงสี่เหลี่ยมคางหมูยาว มีด้ามจับเป็็นทำมุมฉากกับด้ามพาย

ในการแข่งเรือมังกร ขนาดของใบพายที่ใช้แข่งหรือผลิตเพื่อการแข่งขันต้องได้รับการควบคุม และได้รับการอนุมัติการรับรองตามมาตรฐานซึ่งมีหลายขนาด[6] และวัสดุต่าง ๆ โดยที่นิยมคือ ไม้และคาร์บอนไฟเบอร์

ไม้พายแข่งเรือยาว

ในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้และเอเชียใต้ เช่น ประเทศอินเดีย พม่า ไทย กัมพูชา มีการจัดแข่งเรือที่เรียกว่า เรือยาว (Longboat) ไม้พายยาว มีใบพายมีลักษณะเป็นขอบขนานปลายครึ่งวงกลม ลำเรือแคบยาวนั่งเรียงกันแถวเดียว โดยฝีพายจะแบ่งหน้าที่กันพายกันคนละด้านเรียงสลับกัน

ไม้พายเรือประเพณี

ในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ภาคพื้นทวีป ได้แก่ กัมพูชา เมียนมา และไทย มีการประกอบพิธีการเห่เรือ สามารถจำแนกออกเป็น 2 ประเภทคือ การเห่เรือหลวง (การเห่เรือในงานพระราชพิธี) และการเห่เรือเล่น (การเห่เรือเล่นของชาวบ้านในงานต่าง ๆ) ในปัจจุบันการเห่เรือยังคงอยู่เฉพาะ การเห่เรือหลวง ที่ใช้ในกระบวนพยุหยาตราชลมารค ด้ามกลมพายตรงยาวกว่าไม้พายเรือปกติ ไม่มีด้ามจับแบบตั้งฉาก ใบพายปลายเกืิอบครึ่งวงกลม

  • ใบพายเรือมังกรมาตรฐานทรงสี่เหลี่ยมคางหมูยาว มีด้ามจับเป็็นทำมุมฉากกับด้ามพาย
  • ใบพายเรือมังกรในหมู่เกาะโอกินาวา มีใบพายและขนาดเรือที่ต่างไปจากการแข่งเรือมังกรมาตรฐาน
  • การแข่งเรือยาวราจิฟ คานธี ฝีพายเรียงแถวเดี่ยว มีีคัดท้าย
  • ไม้พายและฝีพายเรือพระราชพิธีกระบวนพยุหยาตราชลมารค

ไม้พายในพิธีกรรมทางวัฒนธรรม

เป็นไม้พายสำหรับประกอบพิธีกรรมทางศาสนาหรือวัฒนธรรมชนเผ่า แกะสลักหรือวาดลวดลายอย่างละเอียด