การทำให้เสียอวัยวะ หรือ
การทำร้ายอวัยวะจนใช้ป้องกันตัวไม่ได้ (
อังกฤษ: mayhem (นาม), maim (กริยาของ mayhem) หรือ mutilation (นาม)) เป็น
อาชญากรรมและความผิดอาญาประเภทหนึ่ง หมายเอาการทำร้ายบุคคลอื่นโดยจงใจและขาดความยับยั้ง อันเป็นผลให้อวัยวะของผู้นั้นเกิดความเสียหายจนสูญสมรรถภาพที่จะใช้ป้องกันตัวอีกได้ตาม
ระบบกฎหมายจารีตประเพณี ต้องเกิดความเสียหายต่อดวงตา แขน ขา หู และ/หรือจมูก จึงจะถือว่าเป็นการทำให้เสียอวัยวะ อย่างไรก็ดี ตามกฎหมายทั่วไป การทำให้เสียอวัยวะหมายรวมเอาทั้งการทำให้เสียอวัยวะ การทำให้เสียโฉม (
อังกฤษ: disfiguration) และการทำให้บุคคลอื่นพิการโดยใช้เครื่องมือ (
อังกฤษ: crippling act) ด้วยใน
ภาษาอังกฤษ คำว่า "mayhem" (
คำอ่าน: mā'hěm' หรือ mā'əm
[1]; เมฮิม หรือ เมอิม) ซึ่งเป็นคำนาม มีที่มาจากคำใน
ภาษาฝรั่งเศสโบราณ "mahaigne" (มาเอญ, แปลว่า: การทำให้เสียหาย) และจากคำในภาษาอังกฤษเก่าว่า "maihem"
[1]ประวัติศาสตร์ที่สำคัญประการหนึ่งเกี่ยวกับความผิดฐานทำให้เสียอวัยวะนี้ ได้แก่ ใน
พ.ศ. 2510 เมื่อศาลสูงของอังกฤษ (
อังกฤษ: Court of Queen’s Bench) ตัดสินคดีหนึ่งเกี่ยวกับความผิดฐานทำร้ายร่างกาย (หมายเลขคดี "Fetter v. Beale, 91 Eng. Rep. 1122") คดีนี้โจทก์ถูกจำเลยรุมทำร้าย และพิพากษาให้โจทก์เป็นผู้ชนะคดี ทันทีที่ศาลอ่านคำพิพากษาจบ ส่วนหนึ่งของกะโหลกศีรษะของโจทก์ก็ร่วงหล่นลงมาท่ามกลางศาลนั้นโดยเป็นผลมาจากการถูกรุมทำร้ายร่างกายเช่นว่า ศาลจึงพิพากษาให้จำเลยมีความผิดฐานทำให้เสียอวัยวะอีกกระทงหนึ่ง โดยคดีนี้เป็นเหตุให้คำจำกัดความของความผิดฐานทำให้เสียอวัยวะในประเทศที่ใช้ระบบกฎหมายจารีตประเพณีหมายเอาการสูญเสียกะโหลกศีรษะด้วยปัจจุบัน ในหลาย ๆ ประเทศ มีการกำหนดความผิดเฉพาะไว้แทนที่ความผิดฐานทำให้เสียอวัยวะดังกล่าว เป็นต้นว่า ความผิดฐานทำร้ายร่างกายอันส่งผลให้เกิดความเสี่ยงต่อผู้อื่น (
อังกฤษ: aggravated battery)