ความฉลาด ความเลี้ยงง่ายและความสามารถหลายของช้างทำให้พวกมันมีข้อดีหลายประการเหนือว่าสัตว์ป่าชนิดอื่น เช่น สิงโตและหมี ในการใช้เป็นเพชฌฆาตโดยชาวโรมัน ช้างเป็นสัตว์ควบคุมง่ายกว่าม้า ขณะที่ม้าสามารถถูกฝึกให้เข้าตีข้าศึกได้ในการรบ แต่มันจะไม่เต็มใจกระทืบทหารข้าศึก แต่จะย่ำเดินข้ามไปแทน แต่ช้างจะเหยียบทหารข้าศึกด้วย จึงทำให้ช้างศึกได้รับความนิยมจากแม่ทัพอย่างฮันนิบาล ช้างสามารถถูกฝึกให้ประหารชีวิตนักโทษได้หลายวิธี และสามารถถูกฝึกสอนให้ยืดเวลาแห่งความทรมานของเหยื่อได้โดยทำให้เหยื่อตายอย่างช้า ๆ โดยการทรมาน หรือฆ่าเสียอย่างรวดเร็วโดยการเหยียบที่ศีรษะ

ตามประวัติศาสตร์ ช้างอยู่ภายใต้การควบคุมของควาญตลอดเวลา และเปิดช่องให้ผู้ปกครองบรรเทาโทษในนาทีสุดท้ายและแสดงออกซึ่งความเมตตากรุณา[1] การปฏิบัติซึ่งความเมตตานี้ได้ถูกบันทึกไว้ในหลายราชอาณาจักรในเอเชีย พระมหากษัตริย์ไทยทรงฝึกช้างให้กลิ้งผู้ที่ถูกลงโทษนั้น "ไปกับพื้นค่อนข้างช้า เพื่อที่ว่าผู้นั้นจะได้ไม่ได้รับบาดเจ็บมากนัก" ว่ากันว่าจักรพรรดิอักบาร์มหาราชแห่งจักรวรรดิโมกุลได้ทรง "ใช้เทคนิคนี้ลงโทษ 'กบฏ' แต่ในตอนสุดท้าย นักโทษ ซึ่งสันนิษฐานได้ว่าได้รับการสั่งสอนไปมากแล้ว จะได้รับการไว้ชีวิต"[1] ในโอกาสหนึ่ง มีบันทึกว่าอักบาร์ทรงให้โยนชายคนหนึ่งไปทรมานห้าวันด้วยวิธีการดังนี้ก่อนจะพระราชทานอภัยโทษชายผู้นั้น[2] บางครั้งช้างยังได้ถูกใช้ในการพิจารณาโดยใช้วิธีทรมาน (trial by ordeal) อย่างหนึ่ง ซึ่งนักโทษจะถูกปล่อยตัวหากเขาสามารถหนีช้างได้[1]

การใช้ช้างในวิธีการนี้เป็นการแสดงถึงสิทธิอำนาจของพระมหากษัตริย์ในการกำหนดชีวิตและความตายได้ เป็นเวลายาวนานที่ช้างได้ถูกใช้เป็นสัญลักษณ์ของพระราชอำนาจ (และยังคงใช้อยู่ในบางประเทศ อย่างเช่น ประเทศไทย ซึ่งช้างเผือกเป็นที่เคารพนับถือกัน) การใช้ช้างเป็นเครื่องมือของอำนาจรัฐส่งข้อความว่าผู้ปกครองสามารถที่จะควบคุมเหนือสิ่งมีชีวิตอันทรงพลังอย่างยิ่งให้อยู่ภายใต้คำสั่งอย่างเด็ดขาดได้ ดังนั้น ผู้ปกครองจึงถูกมองว่าคงไว้ซึ่งศีลธรรมและความเหนือกว่าทางจิตวิญญาณเหนือสัตว์ป่าทั้งหลาย อันเป็นการเพิ่มอำนาจและความขลัง[1]