คณะสามผู้นำที่หนึ่ง (ละติน: Triumviratus Primus, 60–53 ปีก่อนคริสตกาล) เป็นพันธมิตรอย่างไม่เป็นทางการระหว่างนักการเมืองผู้ทรงอิทธิพลช่วงปลายสาธารณรัฐโรมันสามคน ได้แก่ จูเลียส ซีซาร์, ปอมปีย์ และมาร์กุส ลิกินิอุส กรัสซุสรัฐธรรมนูญแห่งสาธารณรัฐโรมันเป็นชุดหลักการตรวจสอบและถ่วงดุลอันซับซ้อนที่ออกแบบเพื่อป้องกันบุคคลหนึ่งมีอำนาจเหนือบุคคลอื่นและตั้งตนเป็นกษัตริย์ ซีซาร์ ปอมปีย์และกรัสซุสร่วมมือกันอย่างลับ ๆ เพื่อหลบเลี่ยงข้อจำกัดตามรัฐธรรมนูญโดยสัญญาว่าจะใช้อิทธิพลของตนเกื้อหนุนกันและกัน[1] เอเดรียน โกลส์เวอร์ธี นักประวัติศาสตร์ชาวบริติชกล่าวว่าพันธมิตรนี้ "โดยเนื้อแท้ไม่ใช่การรวมกลุ่มบุคคลที่มีอุดมการณ์ทางการเมืองและความทะเยอทะยานเดียวกัน" หากแต่ "ล้วนแสวงประโยชน์ส่วนตน"[2] ซีซาร์ผู้เป็นหลานของกาอิอุส มาริอุส ผู้เคยดำรงตำแหน่งกงสุลเจ็ดสมัยเป็นผู้ที่มีสายสัมพันธ์อันดีกับปอปปูเลรีส กลุ่มแยกการเมืองที่ผลักดันการปฏิรูปสังคม นอกจากนี้เขายังดำรงตำแหน่งปอนติเฟ็กมักซิมุส ประมุขนักบวชโรมันอันเป็นตำแหน่งทรงอำนาจทางการเมือง[3] ด้านปอมปีย์เป็นแม่ทัพผู้กำชัยในสงครามเซอร์ทอเรียน (80–72 ปีก่อนคริสตกาล), สงครามมิทริเดทีสครั้งที่สาม (73–63 ปีก่อนคริสตกาล) และการปราบโจรสลัดซิลีเชีย (66 ปีก่อนคริสตกาล)[4] ขณะที่กรัสซุสรบชนะสปาร์ตากุสในสงครามทาสครั้งที่สาม (73–71 ปีก่อนคริสตกาล) ทั้งยังเป็นผู้มั่งคั่งจากการเก็งกำไรอสังหาริมทรัพย์[5] และมีเครือข่ายอุปถัมภ์ที่กว้างขวางเหมือนปอมปีย์ พันธมิตรนี้แน่นแฟ้นขึ้นเมื่อปอมปีย์แต่งงานกับยูลิอา บุตรสาวของซีซาร์ใน 59 ปีก่อนคริสตกาลด้วยความช่วยเหลือจากพันธมิตร ซีซาร์ได้รับอำนาจบัญชาการพิเศษเหนือกอลและอิลิเรียเป็นเวลา 5 ปี[6][7] เพื่อให้เขาสามารถริเริ่มสงครามกอล ต่อมาใน 56 ปีก่อนคริสตกาลที่การประชุมลุกกา ซีซาร์, ปอมปีย์ และกรัสซุสตัดสินใจดำเนินพันธมิตรนี้ต่อโดยตกลงแบ่งดินแดนกัน ผลคือซีซาร์ดูแลกอลต่อไปอีก 5 ปี ด้านปอมปีย์ครองฮิสเปเนีย ส่วนกรัสซุสได้รับซีเรีย[8][9] ซึ่งเขาใช้ทำศึกกับจักรวรรดิพาร์เธียเพื่อให้ตนเองทัดเทียมกับชัยของซีซาร์ที่กอล อย่างไรก็ตามกรัสซุสเสียชีวิตในยุทธการที่กาเรห์ใน 53 ปีก่อนคริสตกาลการเสียชีวิตของกรัสซุสยุติคณะสามผู้นำและทำให้ซีซาร์กับปอมปีย์เผชิญหน้ากัน ก่อนหน้านี้ความสัมพันธ์ของทั้งคู่ตกต่ำอยู่แล้วหลังยูลิอาเสียชีวิตใน 54 ปีก่อนคริสตกาล ปอมปีย์นั้นเข้ากับออปติเมตส์ กลุ่มแยกสายอนุรักษนิยมที่เป็นปฏิปักษ์กับปอปปูเลรีสที่ถือฝ่ายซีซาร์ หลังเสร็จสิ้นการพิชิตกอลใน 49 ปีก่อนคริสตกาล ซีซาร์ปฏิเสธคำสั่งยุบกองทัพและนำกำลังข้ามแม่น้ำรูบิคอนที่เป็นพรมแดนระหว่างอิตาลีกับซิสอัลไพน์กอล ซึ่งการกระทำดังกล่าวถือเป็นการกบฏและการประกาศสงคราม นำไปสู่สงครามกลางเมืองซีซาร์[10] ท้ายที่สุดซีซาร์เอาชนะปอมปีย์ในยุทธการที่ฟาร์ซาลุสเมื่อ 48 ปีก่อนคริสตกาล ปอมปีย์พยายามหลบหนีไปอียิปต์แต่ภายหลังถูกสังหาร[11] หลังจากนั้นซีซาร์ปกครองโรมกระทั่งถูกลอบสังหารใน 44 ปีก่อนคริสตกาล หนึ่งปีต่อมาอ็อกตาเวียน (ต่อมาเป็นจักรพรรดิเอากุสตุส) ร่วมมือกับมาร์กุส อันโตนิอุส และมาร์กุส ไอมิลิอุส แลปิดุสจัดตั้งคณะสามผู้นำที่สอง[12]