คาทอลิกพื้นบ้าน (
อังกฤษ: Folk Catholicism) เป็น
ศาสนาคริสต์นิกาย
โรมันคาทอลิกรูปแบบหนึ่งที่พบได้ในกลุ่มชาติพันธุ์ต่าง ๆ ที่นับถือนิกายนี้ทั่วโลก โดยเฉพาะในกลุ่มประเทศกำลังพัฒนา แม้ศาสนิกชนจะนิยามตนเองว่าเป็นคริสตัง แต่ทว่าการประพฤติปฏิบัติหรือถือธรรมเนียมบางประการขัดแย้งกับหลักคำสอนหรือธรรมเนียมปฏิบัติของนิกายโรมันคาทอลิกสายหลักคริสตังเหล่านี้จะมี
การผสานความเชื่อกับหลักปฏิบัตินอกธรรมเนียมคาทอลิก โดยมีการบูชา
นักบุญร่วมกับ
เทพเจ้านอกศาสนาคริสต์ที่บางส่วนได้แยกออกไปเป็นลัทธิต่างหาก อาทิ
วูดูของ
เฮติ,
ซันเตรีอาของ
คิวบา และ
กาดอมเบลของ
บราซิล ซึ่งทั้งสามลัทธินี้เป็นการผสานความเชื่อระหว่างคาทอลิกกับศาสนาพื้นเมืองของชาวแอฟริกันตะวันตก นอกจากนี้ยังมีการผสานความเชื่อแบบคาทอลิกเข้ากับศาสนาดั้งเดิมของ
ชาวอเมริกันพื้นเมือง เช่น
ชาวมายาใน
กัวเตมาลา และ
ชาวเกชัวใน
เปรู พวกเขายืนยันว่าพวกเขาเป็นคริสตชนที่ดี แม้ว่าจะบูชาเทพเจ้านอกคริสต์ศาสนาไปด้วยก็ตามใน
ประเทศญี่ปุ่น มีคริสต์ศาสนิกชนที่ตกทอดมาแต่
ยุคเอโดะอาศัยอยู่ในประเทศอย่างหลบซ่อน เรียกว่า
คากูเระคิริชิตัง (
ญี่ปุ่น: 隠れキリシタン) หรือคริสตังลับ พวกเขามีการผสานความเชื่อคาทอลิกเข้ากับ
พุทธ,
ชินโต และการบูชาบรรพบุรุษ ซึ่งปัจจุบันแม้ญี่ปุ่นจะให้เสรีภาพในการนับถือศาสนาแล้ว แต่ยังมีคริสตชนบางส่วนปฏิเสธที่จะเข้าร่วมกับศาสนจักรคาทอลิกเพราะยังยึดถือศาสนาในแนวทางนี้ จึงถูกเรียกว่าฮานาเระคิริชิตัง (離れキリシタン) หรือคริสตังแปลกแยก
[1][2][3]ใน
ประเทศเม็กซิโก มีการบูชา
ซานตามูเอร์เต (
สเปน: Santa Muerte;
en) หรือนักบุญมรณะ ซึ่งชาวเม็กซิกันให้ความเคารพนับถือในฐานะนักบุญผู้ช่วยให้รอดจากความตาย นักบุญองค์นี้จะให้พรแก่ผู้ที่ใช้ชีวิตเสี่ยงความตายหรือถูกทอดทิ้งจากสังคม โดยเฉพาะ
กลุ่มชนที่มีความหลากหลายทางเพศ, อาชญากร และพ่อค้ายาเสพติด แต่ทว่านักบุญองค์นี้มิได้รับการยอมรับจากคริสตจักร
[4][5] ซึ่งทางพระศาสนจักรคาทอลิกได้ออกมาประณามคติความเชื่อดังกล่าวว่าเป็น "ความเสื่อมโทรมของพระศาสนา"
[6][7][8]ใน
ประเทศไทย คริสตังไทยสามารถ
ลอยกระทงได้โดยไม่ถือว่าผิดหลักศาสนา แต่เปลี่ยนจากการอธิษฐานถึง
พระแม่คงคา ไปเป็นอธิษฐานขอบคุณพระเจ้าที่ประทานน้ำแก่มนุษย์แทน
[9] ส่วนคริสตังไทยเชื้อสายจีนสามารถไหว้บรรพบุรุษในประเพณี
ไหว้เจ้าได้ เพราะเป็นการแสดงความกตัญญูต่อบรรพชนผู้ล่วงลับ
[10] และคริสตังจีน
บางนกแขวกจะมีพิธียิ้บเหนียมซึ่งเป็นพิธีปลงศพลักษณะคล้ายกับเทศกาล
เชงเม้งทั้งยังมีพิธีกรรมบางประการนอกคริสต์ศาสนา แสดงให้เห็นถึงอิทธิพลของ
ศาสนาพื้นบ้านจีนที่ถูกปรับให้สอดคล้องกับศาสนาคริสต์
[11] นอกจากนี้มีชุมชนกะเหรี่ยงแห่งหนึ่งหนึ่งบูชาไม้กางเขนคล้องสายประคำที่ปักริมท้องนา เบื้องหน้าจัดโต๊ะบูชาสังเวยเครื่องเซ่นเพื่อให้พระเจ้าอวยพรสำหรับการเพาะปลูก อันแสดงให้เห็นถึงการผสานความเชื่อระหว่างคาทอลิกกับ
ศาสนาผีซึ่งแต่เดิมจะบูชา
โพสพแต่ที่นี้ได้เปลี่ยนไปบูชาพระเจ้าแทน
[12]