ที่มาทางภูมิศาสตร์ ของ ชาวเคลต์

อารยธรรมฮัลล์ชตัทท์และวัฒนธรรมลาแตนโดยทั่วไป
  ศูนย์กลางอาณาบริเวณฮัลล์ชตัทท์ (HaC, 800 ปีก่อน ค.ศ.) สีเหลือง
  บริเวณต่อมาที่ได้รับอิทธิพลของฮัลล์ชตัทท์ (ราว 500 ปีก่อน ค.ศ., HaD) สีเหลืองอ่อน
  ศูนย์กลางอาณาบริเวณลาแตน (450 ปีก่อน ค.ศ.) สีเขียว
  บริเวณต่อมาที่ได้รับอิทธิพลของลาแตน (ราว 50 ปีก่อน ค.ศ.) สีเขียวอ่อน
อาณาบริเวณของกลุ่มเคลต์สำคัญ ๆ ของปลายสมัยลาแตนมีชื่อระบุไว้

กลุ่มภาษาเคลต์เป็นสาขาหนึ่งของตระกูลภาษาอินโด-ยูโรเปียน เมื่อผู้ใช้ภาษากลุ่มเคลต์เข้ามามีหลักฐานทางประวัติศาสตร์ราว 400 ปีก่อนคริสต์ศักราช (เมื่อเบรนนัส (Brennus) หัวหน้าเผ่าหนึ่งของกอลโจมตีโรม เมื่อ 387 ปีก่อนคริสต์ศักราช) ก็ได้แยกตัวเป็นกลุ่มภาษาย่อยแล้วและแผ่ขยายไปทั่วยุโรปตอนกลาง คาบสมุทรไอบีเรีย ไอร์แลนด์ และบริเตน

นักวิชาการบางท่านมีความเห็นว่าเอิร์นฟีลด์ (Urnfield culture) ของทางด้านเหนือของเยอรมนีและเนเธอร์แลนด์เป็นบริเวณต้นกำเนิดของเคลต์ที่เป็นอารยธรรมที่เป็นเอกลักษณ์ของสาขาอารยธรรมตระกูลอินโด-ยูโรเปียน อารยธรรมนี้มีศูนย์กลางอยู่ตอนกลางของทวีปยุโรป ระหว่างปลายยุคสำริดตั้งแต่ราว 1200 ปีก่อนคริสต์ศักราชจนกระทั่งถึง 700 ปีก่อนคริสต์ศักราชที่สืบเนื่องมาจากอารยธรรมอูเญชิตเซ (Únětice culture) และอารยธรรมทิวมิวลัส (Tumulus cultures) ระหว่างสมัยอารยธรรมเอิร์นฟีลด์ก็มีขยายจำนวนประชากรขึ้นเป็นจำนวนมากในบริเวณที่ว่าซึ่งอาจจะเป็นผลมาจากการปรับปรุงวิธีการเกษตรกรรม นักประวัติศาสตร์กรีกเอโฟรัส (Ephorus) แห่งไซม์ในเอเชียไมเนอร์บันทึกเมื่อสี่ร้อยปีก่อนคริสต์ศักราชว่าชาวเคลต์มาจากเกาะที่ปากแม่น้ำไรน์ผู้ถูก "ขับจากบริเวณนั้นเพราะสงครามที่เกิดขึ้นบ่อย ๆ และความรุนแรงเมื่อน้ำทะเลสูงขึ้น"

การเผยแพร่ของการตีเหล็กเป็นการวิวัฒนาการของอารยธรรมฮัลล์ชตัทท์โดยตรงจากอารยธรรมเอิร์นฟีลด์ (ราว 700 ถึง 500 ปีก่อนคริสต์ศักราช) ภาษาเคลต์ดั้งเดิมที่เป็นภาษาที่มาก่อนภาษากลุ่มเคลต์เชื่อกันว่าเป็นภาษาที่ใช้พูดในปลายสมัยเอิร์นฟีลด์หรือต้นสมัยฮัลล์ชตัทท์เมื่อต้นพันปีก่อนคริสต์ศักราช การแพร่ขยายของกลุ่มภาษาเคลต์ไปยังไอบีเรีย ไอร์แลนด์ และบริเตนสันนิษฐานกันว่าเกิดขึ้นราวครึ่งแรกของพันปีก่อนคริสต์ศักราช -- จากหลักฐานการฝังรถม้ากับผู้ตายที่พบในอังกฤษที่คาดว่าเกิดขึ้นราว 500 ปีก่อนคริสต์ศักราช หลายร้อยปีต่อมากลุ่มภาษาเคลต์ก็แบ่งแยกออกเป็นภาษาเคลต์ไอบีเรีย (Celtiberian language), กลุ่มภาษากอยเดล และภาษากลุ่มบริทอนิก

อารยธรรมฮัลล์ชตัทท์ตามมาด้วยวัฒนธรรมลาแตนของยุโรปตอนกลางและระหว่างปลายสมัยยุคเหล็กก็ค่อย ๆ กลายเป็นอารยธรรมเคลต์ แม่น้ำหลายแม่น้ำที่มีชื่อเป็นภาษาเคลต์พบในบริเวณตอนบนของแม่น้ำดานูบและแม่น้ำไรน์ที่นักวิชาการเกี่ยวกับอารยธรรมเคลต์สันนิษฐานกันว่าเป็นบริเวณที่เป็นบ่อเกิดของชาติพันธุ์ (ethnogenesis) เคลต์

นักประวัติศาสตร์กรีกดีโอโดรุส ซีกูลุส (Diodorus Siculus) และสตราโบ (Strabo) ต่างก็สันนิษฐานว่าศูนย์กลางของอารยธรรมเคลต์อยู่ทางใต้ของฝรั่งเศส ซิคัลลัสกล่าวว่ากอลอยู่ทางเหนือของเคลต์ และโรมันเรียกคนทั้งสองกลุ่มว่า "กอล" ก่อนหน้าที่จะพบอารยธรรมฮัลล์ชตัทท์และวัฒนธรรมลาแตนเป็นที่เชื่อกันว่าศูนย์กลางของอารยธรรมเคลต์อยู่ทางไต้ของฝรั่งเศส (สารานุกรมบริตานิคา ค.ศ. 1813)

อัลมาโกร-กอร์เบอา[6] เสนอว่าที่มาของอารยธรรมเคลต์เริ่มขึ้นเมื่อสามพันปีก่อนคริสต์ศักราชที่เดิมมีต้นตอมาจากอารยธรรมเบล บีคเคอร์ (Bell Beaker culture) ซึ่งเป็นการทำให้อารยธรรมนี้เผยแพร่ไปทั่วยุโรปตะวันตกและสร้างความแตกต่างในหมู่ชาวเคลต์เอง นอกจากนั้นก็ยังเป็นการก่อสร้างประเพณีโบราณต่าง ๆ

ขณะเดียวกันการค้นคว้าทางด้านพันธุศาสตร์ ประวัติศาสตร์ และโบราณคดีและนักเขียนสตีเฟน ออปเพนไฮเมอร์ก็เสนอว่าเคลต์เป็นชนเมดิเตอร์เรเนียนที่เข้ามาตั้งถิ่นฐานครั้งแรกทางตอนใต้ของประเทศฝรั่งเศสในปลายยุคน้ำแข็งครั้งสุดท้ายราว 11,000 ปีก่อนคริสต์ศักราช และตั้งแต่นั้นมาก็อาจจะรวมตัวกับชนกลุ่มบาสก์ดั้งเดิม และขยายตัวไปยังอิตาลี สเปน เกาะอังกฤษ และเยอรมนี ซึ่งตรงกับตำนานที่มาจากเคลต์ที่บันทึกในสมัยกลางของสกอตแลนด์และไอร์แลนด์ที่กล่าวเป็นนัยยะถึงต้นตอว่ามาจากอานาโตเลีย และต่อมาไอบีเรียโดยทางอียิปต์ แต่ในหนังสือ "ที่มาของชนบริติช" (The Origins of the British) ฉบับปรับปรุง ค.ศ. 2007 ออปเพนไฮเมอร์กล่าวค้านทฤษฎีเดิมว่าทั้งชาวแองโกล-แซกซันและชาวเคลต์ไม่มีอิทธิพลต่อพันธุกรรมของผู้อยู่อาศัยในหมู่เกาะบริเตนเท่าใดนักและบรรพบุรุษของชนบริติชส่วนใหญ่สืบมาจากชนไอบีเรียของยุคหินเก่าที่ปัจจุบันคือชาวบาสก์