ซาซิท็อกซิน (
อังกฤษ: saxitoxin, ย่อ STX) เป็นสาร
แอลคาลอยด์ที่มีสูตรเคมีคือ C10H17N7O4 มี
มวลโมเลกุล 299.29 ละลายในน้ำ เมทานอลและเอทานอล แต่ไม่ละลายในตัวทำละลายอินทรีย์ ตรวจพบครั้งแรกในปี ค.ศ. 1957 และสกัดได้ครั้งแรกจากหอยสกุล Saxidomus ซึ่งอยู่ใน
ชั้นไบวาลเวียหรือหอยสองฝา
[1]ซาซิท็อกซินเป็น
สารพิษต่อระบบประสาทที่พบใน
ไดโนแฟลกเจลเลตน้ำเค็ม (สกุล Alexandrium, Gymnodinium, Pyrodinium) และ
ไซยาโนแบคทีเรียน้ำจืด (สกุล Anabaena, Aphanizomenon, Cylindrospermopsis)
[2][3] เมื่อสัตว์น้ำ เช่น
ปลาปักเป้าหรือ
ปลาทิลาเพียกินสิ่งมีชีวิตเหล่านี้เข้าไปจะสะสมพิษในตัว และเมื่อมนุษย์รับประทานปลาที่มีพิษจะก่อให้เกิดอาการที่เรียกว่า
พิษอัมพาตจากปลาปักเป้า (paralytic shellfish poisoning) ซาซิท็อกซินส่งผลต่อระบบประสาทเช่นเดียวกับ
เตโตรโดท็อกซินคือ ยับยั้งการส่งผ่านไอออนโซเดียมผ่านเยื่อหุ้มเซลล์ ทำให้ปวดศีรษะ คลื่นไส้ ชาที่ใบหน้าและลำคอ กลืนลำบาก พูดจาติดขัด ในรายที่มีอาการร้ายแรงอาจเป็นอัมพาตและเสียชีวิตจากภาวะระบบหายใจล้มเหลวใน 2-12 ชั่วโมง
[4] ซาซิท็อกซินเป็นสารพิษที่มี
แอลดี 50 ในหนู (ทางปาก) 263 ไมโครกรัม/กิโลกรัม
[5] มีพิษร้ายแรงกว่า
ไซยาไนด์ นอกจากนี้ยังทนต่อความร้อนและยังไม่มี
ยาต้านพิษ[6]เนื่องจากเป็นสารพิษร้ายแรง จึงความพยายามในการนำซาซิท็อกซินมาใช้เป็นอาวุธชีวภาพ ในปี ค.ศ. 1943 กองทัพสหรัฐจัดตั้งโครงการพัฒนาสารพิษหลายชนิด เช่น ซาซิท็อกซิน,
ชีวพิษโบทูลินัม และ
แอนแทรกซ์เป็นอาวุธชีวภาพ
[7] แต่ต่อมาในปี ค.ศ. 1969 ประธานาธิบดี
ริชาร์ด นิกสันประกาศยกเลิกโครงการและสั่งทำลายอาุวธทั้งหมด
[8] อย่างไรก็ตาม มีการเปิดเผยภายหลังว่ากองทัพสหรัฐไม่ได้ทำลายอาวุธชีวภาพซาซิท็อกซินทั้งหมด
[9] ซาซิท็อกซินมีชื่อเรียกทางทหารว่า Agent TZ และเป็นอาวุธเคมีประเภท 1 ตาม
อนุสัญญาว่าด้วยอาวุธเคมี[10]