ตระกูลอาชิกางะ หรือ อาชิกากะ (ญี่ปุ่น: 足利氏 โรมาจิ: Ashikaga-shi ) เป็นตระกูลของซามูไรญี่ปุ่น ซึ่งดำรงตำแหน่งโชกุนของรัฐบาลโชกุนอาชิกางะในยุคมูโรมาจิ เป็นผู้ปกครองประเทศญี่ปุ่นในทางพฤตินัยตระกูลอาชิกางะสืบเชื้อสายมาจากตระกูลมินาโมโตะซึ่งสืบเชื้อสายมาจากพระจักรพรรดิเซวะ เรียกว่า ตระกูลเซวะเก็นจิ (ญี่ปุ่น: 清和源氏 โรมาจิ: Seiwa Genji ) สาขาซึ่งตั้งรกรากอยู่ที่แคว้นคาวาจิ (จังหวัดโอซากะในปัจจุบัน) เรียกว่า ตระกูลคาวาจิเก็นจิ (ญี่ปุ่น: 河内源氏 โรมาจิ: Kawachi Genji) หนึ่งในสมาชิกของตระกูลคาวาจิเก็นจิ คือ มินาโมโตะ โนะ โยชิอิเอะ (ญี่ปุ่น: 源 義家 โรมาจิ: Minamoto no Yoshiie) เป็นซามูไรที่มีชื่อเสียงในยุคเฮอัง มินาโมโตะ โนะ โยชิอิเอะ มีบุตรชายชื่อว่า มินาโมโตะ โนะ โยชิจิกะ (ญี่ปุ่น: 源 義親 โรมาจิ: Minamoto no Yoshichika) เป็นปู่ทวดของโชกุนคนแรก มินาโมโตะ โนะ โยริโตโมะนอกจากนี้ มินาโมโตะ โนะ โยชิอิเอะ ยังมีบุตรชายอีกคนชื่อว่า มินาโมโตะ โนะ โยชิกูนิ (ญี่ปุ่น: 源 義国 โรมาจิ: Minamoto no Yoshikuni) ซึ่งมินาโมโตะ โนะ โยชิกูนิ มีบุตรชายคนโตชื่อว่า มินาโมโตะ โนะ โยชิชิเงะ (ญี่ปุ่น: 源 義重 โรมาจิ: Minamoto no Yoshishige) โยชิชิเงะเดินทางไปตั้งรกรากที่เมืองนิตตะ (ญี่ปุ่น: 新田 โรมาจิ: Nitta) ในแคว้นโคซูเกะ (ญี่ปุ่น: 上野 โรมาจิ: Kōzuke) ปัจจุบันคือเมืองโอตะจังหวัดกุมมะ เป็นบรรพบุรุษของตระกูลนิตตะ ตระกูลยามานะ และตระกูลโทกูงาวะมินาโมโตะ โนะ โยชิกูนิ มีบุตรชายคนที่สอง ชื่อว่า มินาโมโตะ โนะ โยชิยาซุ (ญี่ปุ่น: 源 義康 โรมาจิ: Minamoto no Yoshiyasu) โยชิยาซุเดินทางไปตั้งรกรากที่เมืองอาชิกางะ ในแคว้นชิมตสึเกะ (ญี่ปุ่น: 下野 โรมาจิ: Shimotsuke ปัจจุบันคือจังหวัดโทจิงิ) เป็นบรรพบุรุษของตระกูลอาชิกางะ มินาโมโตะ โนะ โยชิยาซุ มีบุตรชายชื่อว่า อาชิกางะ โยชิกาเนะ (ญี่ปุ่น: 足利義兼 โรมาจิ: Ashikaga Yoshikane) อาชิกางะ โยชิกาเนะ มีบทบาทและมีความดีความชอบต่อโชกุนคนแรก มินาโมโตะ โนะ โยริโตโมะ ในสงครามเก็มเป (ญี่ปุ่น: 源平合戦 โรมาจิ: Genpei kassen) อาชิกางะ โยชิกาเนะ สมรสกับ โฮโจ โทกิโกะ (ญี่ปุ่น: 北条時子 โรมาจิ: Hōjō Tokiko) ซึ่งเป็นบุตรสาวของโฮโจ โทกิมาซะ และเป็นน้องสาวของนางโฮโจ มาซาโกะ เท่ากับว่าอาชิกางะ โยชิกาเนะ เป็นน้องเขยของโชกุนมินาโมโตะ โนะ โยริโตโมะ แม้ว่าต้นตระกูลอาชิกางะจะมีผลงานโดดเด่นในสงครามเก็มเป แต่ตลอดยุคคามากูระ ตระกูลอาชิกางะมีบทบาททางการเมืองเพียงเล็กน้อย อย่างไรก็ตามรัฐบาลโชกุนคามากูระและตระกูลโฮโจยังคงให้เกียรติตระกูลอาชิกางะด้วยการส่งสตรีจากตระกูลโฮโจมาสมรสกับตระกูลอาชิกางะอย่างต่อเนื่อง ในยุคคามากูระ ผู้นำตระกูลอาชิกางะทุกคนมีภรรยาเอกมาจากตระกูลโฮโจนอกจากนี้ตระกูลอาชิกางะยังแตกสาขาย่อยออกไปเป็นตระกูลต่าง ๆ อีกมากมาย ได้แก่ในยุคมูโรมาจิตระกูลอาชิกางะมีอยู่สองสาขาด้วยกันได้แก่ สาขาตระกูลของโชกุนซึ่งปกครองรัฐบาลโชกุนที่เมืองเกียวโต และสาขาซึ่งดำรงตำแหน่งเป็น คันโตคุโบ (ญี่ปุ่น: 関東公方 โรมาจิ: Kantō kubō ) ปกครองภาคตะวันออกของญี่ปุ่นอยู่ที่เมืองคามากูระเมื่อโชกุนอาชิกางะคนสุดท้าย คือ อาชิกางะ โยชิอากิ (ญี่ปุ่น: 足利 義昭 โรมาจิ: Ashikaga Yoshiaki) ถูกโอดะ โนบูนางะ ปลดจากตำแหน่งโชกุนใน ค.ศ. 1573 สิ้นสุดรัฐบาลโชกุนอาชิกางะ บุตรชายเพียงคนเดียวของโชกุนโยชิอากิบรรพชาเป็นพระภิกษุไม่มีทายาท ทำให้ตระกูลอาชิกางะสาขาตระกูลโชกุนสิ้นสุดลงใน ค.ศ. 1455 ผู้ดำรงตำแหน่งคันโตคุโบคนสุดท้ายคือ อาชิกางะ ชิเงอูจิ (ญี่ปุ่น: 足利 成氏 โรมาจิ: Ashikaga Shigeuji) ถูกตระกูลอูเอซูงิ (ญี่ปุ่น: 上杉 โรมาจิ: Uesugi ) ซึ่งเป็นคู่แข่งทางการเมือง ขับออกจากเมืองคามากูระ ชิเงอูจิหลบหนีไปยังเมืองโคงะ (ญี่ปุ่น: 古河 โรมาจิ: Koga ปัจจุบันอยู่ในจังหวัดอิบารากิ) ได้รับสมญานามว่า โคงะคุโบ (ญี่ปุ่น: 古河公方 โรมาจิ: Koga kubō) บุตรหลายของชิเงอูจิสืบทอดสมญานามโคงะคุโบต่อมา จนกระทั่งเมื่อโคงะคุโบคนสุดท้ายคือ อาชิกางะ โยชิอูจิ (ญี่ปุ่น: 足利 義氏 โรมาจิ: Ashikaga Yoshiuji) เสียชีวิตโดยไม่มีบุตรชายใน ค.ศ. 1583 ทำให้ตระกูลอาชิกางะสาขาของภูมิภาคคันโตสิ้นสุดลง อย่างไรก็ตามมีบุตรหลานของอาชิกางะ ชิเงอูจิ ตั้งรกรากที่ปราสาทโอยูมิ (ญี่ปุ่น: 小弓 โรมาจิ: Oyumi ปัจจุบันอยู่ในเขตจังหวัดชิบะ) และเปลี่ยนชื่อตระกูลจากอาชิกางะเป็น คิตสึเรกาวะ (ญี่ปุ่น: 喜連川 โรมาจิ: Kitsurekawa) ตระกูลคิตสึเรกาวะเป็นไดเมียวปกครองแคว้นคิตสึเรกาวะไปจนตลอดยุคเอโดะตระกูลที่เป็นสาขาย่อยอื่น ๆ ของตระกูลอาชิกางะ เช่น ตระกูลโฮโซกาวะ ยังคงสืบเชื้อสายมาจนถึงยุคปัจจุบัน