นกเงือกปากดำมีขนาดเล็กกว่านกเงือกหัวหงอก นกเงือกปากดำมีจะงอยปากยาว โดยมีความยาวจากปลายปากถึงปลายหาง 89 เซนติเมตร[1] มีหนังเปลือยเปล่ารอบตาและที่ใต้คอสีฟ้า มีแต้มสีขาวที่ใต้ตาและมุมปาก ม่านตาสีแดง แก้มสีเทา ขนที่ท้ายทอยมีขนาดใหญ่และยาวออกไป ทำให้แลดูคล้ายขนหงอนที่เกาะกันหลวมๆ ลำตัวสีดำปลอด ปีกสีน้ำตาลไหม้ หางสีน้ำตาลปนเทา แต่ปลายหางสีดำ คาง ใต้คอ และอกสีน้ำตาลไหม้ ท้องและขนคลุมใต้โคนหางสีน้ำตาลหรือน้ำตาลปนเทา ไม่มีขนปกคลุมใต้ปีกเช่นเดียวกับนกเงือกอื่นๆ

สองเพศมีลักษณะแตกต่างกัน ตัวผู้ปากและโหนกสีดำ ขาและนิ้วเท้าสีน้ำตาลไหม้ นกตัวเมียมีขนาดเล็กกว่า ปากบนมีเส้นสีเหลืองตามความยาวของปาก ปากล่างมีสีเหลืองที่ปลายปาก ขาและนิ้วเท้าสีเทาแกมฟ้า