นางสำมนักขาเป็นธิดาองค์เดียวของท้าวลัสเตียนและนางรัชฎา มีสวามีคือ ชิวหา เป็นน้องสาวของทศกัณฐ์ กุมภกรรณ พิเภก ขร ทูษณ์และตรีเศียร นางสำมะนักขามีสามีชื่อ ชิวหา ซึ่งชิวหาผู้นี้ทำหน้าดูแลกรุงลงกาเมื่อทศกัณฐ์ได้ไปเที่ยวป่ากับนางมณโฑตลอดเวลา 7 วัน 7 คืนทำให้เกิดง่วงนอน จึงได้แลบลิ้นยาวออกมาปกคลุมกรุงลงกาและนอนหลับพักผ่อน เมื่อทศกัณฐ์กลับมาพบว่ากรุงลงกาถูกปกคลุมก็คิดว่าเป็นเวทมนตร์ของศัตรู จึงขว้างจักรไปตัดลิ้นชิวหาจนขาดทำให้ชิวหาถึงแก่ความตายยังความเศร้าโศกเสียใจให้แก่นางสำมะนักขายิ่งนัก

หลังจากชิวหาสิ้นไป วันหนึ่งนางสำมะนักขาไปเที่ยวป่าและได้พบพระรามจึงเกิดหลงรักขึ้นและได้เข้าไปเกี้ยวพาราสี แต่พระรามไม่สนใจ นางสำมะนักขาจึงตามพระรามไปที่อาศรมเห็นนางสีดา จึงคิดว่า ถ้าหากตนกำจัดนางสีดาได้ พระรามคงจะหันมาสนใจตน ดังนั้น นางสำมะนักขาจึงเข้าไปทำร้ายนางสีดาแต่ถูกพระรามจับได้ จึงถูก พระลักษมณ์ ลงโทษด้วยการตัดหูและจมูก และปล่อยนางคืนไป เป็นเหตุให้เกิดสงครามระหว่างพระรามกับทศกัณฐ์

นางสำมนักขา มีบุตรเป็นรากษส 3 ใน 10 แห่งกรุงลงกา คือ กุมภกาศ อดูล ปีศาจยักษิณี และวรณีสูร