นูซันตารา (Nusantara) เป็นชื่อภาษาอินโดนีเซีย/มลายูของเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ภาคพื้นสมุทร (หรือบางส่วน) เป็นศัพท์ภาษาชวาเก่าที่แปลตรงตัวได้ว่า "หมู่เกาะรอบนอก"[1] ในประเทศอินโดนีเซียมักหมายถึงกลุ่มเกาะอินโดนีเซีย[2][3] ในขณะที่ในประเทศมาเลเซียมักหมายถึงกลุ่มเกาะมลายู[4]คำว่า นูซันตารา มาจากคำสัตย์สาบานของกาจะฮ์ มาดาใน ค.ศ. 1336 ตามที่เขียนเป็นภาษาชวาเก่าไว้ในพงศาวดาร ปาราราตน และบทยกย่อง นาการาเกรตากามา[5] แนวคิดนูซันตาราในฐานะภูมิภาคที่รวมกันเป็นหนึ่งเดียวยังไม่ได้รับการคิดค้นโดยกาจะฮ์ มาดาใน ค.ศ. 1336 แต่ใน ค.ศ. 1275 เกอร์ตาเนอการาแห่งสิงหะส่าหรีใช้ศัพท์ จักรวาลมณฑลทวีปันตร เพื่อกล่าวถึงกลุ่มเกาะในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้[6] ทวีปันตร เป็นคำภาษาสันสกฤตที่แปลว่า "หมู่เกาะที่อยู่ระหว่างกลาง" จึงมีความหมายพ้องกับ นูซันตารา เนื่องจากทั้งคำว่า ทวีป และ นูซา ต่างแปลว่า "เกาะ"นูซันตารา ในการใช้ปัจจุบันมักรวมดินแดนทางวัฒนธรรมและภาษามลายูซึ่งได้แก่ อินโดนีเซีย, มาเลเซีย, สิงคโปร์, ชายแดนใต้ของประเทศไทย, ฟิลิปปินส์, บรูไน, ติมอร์-เลสเต และไต้หวัน แต่ไม่รวมปาปัวนิวกินี[7]