มินิตซาลาแมนเดอร์[1] หรือ
ปิกมีซาลาแมนเดอร์ หรือ
เม็กซิกันปิกมีซาลาแมนเดอร์ (
อังกฤษ: Minute salamanders, Pigmy salamanders, Mexican pigmy salamanders) เป็น
สัตว์สะเทินน้ำสะเทินบกจำพวก
จิ้งจกน้ำหรือซาลาแมนเดอร์ จัดอยู่ในสกุล Thorius (/ทอ-ริ-อุส/) จัดอยู่ในวงศ์
Plethodontidae หรือซาลาแมนเดอร์ไม่มีปอดเป็นซาลาแมนเดอร์ขนาดเล็ก จัดได้ว่าเป็นซาลาแมนเดอร์ขนาดเล็กที่สุดในโลก เนื่องจากเมื่อโตเต็มที่มีขนาดไม่เกิน
ไม้ขีดไฟ และถือได้ว่าเป็นสัตว์สี่เท้ามีหางที่มีขนาดเล็กที่สุดในโลกด้วย ซึ่งถือว่าผิดปกติสำหรับสัตว์ประเภทนี้
[2]ซาลาแมนเดอร์ในสกุลนี้มี
ถิ่นกำเนิดเฉพาะใน
เม็กซิโกที่เดียวในโลกเท่านั้น โดยพบใน
รัฐเบรากรุซ,
รัฐปวยบลา,
รัฐเกร์เรโร และ
รัฐวาฮากา ที่อยู่ตอนใต้ของประเทศ
[3] โดยถูกค้นพบครั้งแรกเมื่อ
ศตวรรษที่ 19 โดยถูกเข้าใจแต่ทีแรกว่าเป็น
สัตว์เพียงชนิดเดียวนานถึง 75 ปี จนกระทั่งมีการแยกออกเป็นชนิดต่าง ๆ ได้อีก 9 ชนิด ระหว่างปี ค.ศ. 1940–ค.ศ. 1960 และต่อมาในยุคปัจจุบัน นักวิทยาศาสตร์ด้าน
วิทยาสัตว์เลื้อยคลานและสัตว์สะเทินน้ำสะเทินบกได้ค้นพบชนิดใหม่อีก 3 ชนิด รวมเป็นทั้งสิ้นเกือบ 30 ชนิด ทั้งนี้เนื่องจากเป็นสัตว์ขนาดเล็ก ยากจะแยกแยะออกจากลักษณะภายนอก กอรปกับเป็นสัตว์ที่หายาก อยู่ในสภาวะใกล้สูญพันธุ์หรือเสี่ยงต่อการถูกคุกคามแทบทุกชนิด ไม่มีการค้นพบมานานหลายสิบปีแล้ว โดยตัวสุดท้ายที่พบพบที่เทือกเขาอันห่างไกลในรัฐวาฮากา และเป็นซาลาแมนเดอร์ที่อาศัยอยู่เฉพาะดินแดนที่ราบสูงของเม็กซิโกโดยนักวิทยาศาสตร์ทำการแยกแยะชนิดได้โดยการศึกษาด้วยการวิเคราะห์ทางโมเลกุล, การจัดเรียงดีเอ็นเอ, การประกอบดิจิตัล,
เอกซเรย์ ตลอดจนการวิเคราะห์ทางสถิติทางกายวิภาคทั้งภายในและภายนอกลำตัว
[2]