ราชาธิราช หรือชื่อในภาษาพม่า
ยาซาดะริต อเยดอว์บอง (
พม่า: ရာဇာဓိရာဇ် အရေးတော်ပုံ) เป็นชื่อของพงศาวดารพม่า ซึ่งมีเนื้อหาว่าด้วยประวัติศาสตร์ของ
อาณาจักรหงสาวดีของ
ชาวมอญตั้งแต่
พ.ศ. 1830 ถึง
พ.ศ. 1964 รายละเอียดภายในตัว
พงศาวดารประกอบด้วยเรื่องราวของความขัดแย้งภายในราชสำนัก การกบฏ เรื่องราวทางการทูต การสงคราม เป็นต้น เนื้อหาประมาณกึ่งหนึ่งของเรื่องอุทิศพื้นที่ให้กับรัชกาลของ
พระเจ้าราชาธิราช โดยลงลึกในรายละเอียดของ
สงครามสี่สิบปี ระหว่างอาณาจักรหงสาวดีของมอญ กับ
อาณาจักรอังวะของพม่า ภายใต้การนำของ
พระเจ้าฝรั่งมังฆ้อง และอุปราช
มังกะยอชวา[1]ต้นฉบับของเรื่องราชาธิราชฉบับภาษาพม่ามาจากพงศาวดาร
ภาษามอญเรื่อง "พงศาวดารกรุงหงสาวดี" ("Hanthawaddy Chronicle") และได้รับการแปลเป็นภาษาพม่าโดย
พญาทะละ เสนาบดีและกวีชาวมอญซึ่งรับราชการในอาณาจักรพม่าสมัย
ราชวงศ์ตองอู นับได้ว่าเป็นเอกสารเกี่ยวกับชาวมอญในดินแดน
พม่าตอนล่างที่เก่าแก่ที่สุดเท่าที่หลงเหลืออยู่
[2] และอาจเป็นพงศาวดารมอญเพียงฉบับเดียวที่เหลือรอดจากการเผาทำลายเมือง
พะโค (หงสาวดี) โดยกบฏชาวมอญภายใต้การนำของอดีตขุนนางในอาณาจักรหงสาวดีในปี
พ.ศ. 2107[3]สำเนาใบลานของเรื่องราชาธิราชฉบับพญาทะละปัจจุบันเหลือรอดมาเพียง 4 ชุด สันนิษฐานว่าทำขึ้นในช่วงราวพุทธศตวรรษที่ 23 (คริสต์ศตวรรษที่ 18) นอกจากนี้ยังมีฉบับแปลฉบับอื่นๆ อยู่อีก รวมทั้งสิ้น 9 ฉบับ ตามการวิเคราะห์โดย
นายปันหละเมื่อปี
พ.ศ. 2511[2] นายปันหละได้แปลราชาธิราชฉบับหนึ่งกลับเป็นภาษามอญเมื่อปี
พ.ศ. 2501 และเรียบเรียงเรื่องราชาธิราชขึ้นใหม่อีก 1 ฉบับเป็นภาษาพม่า (นับเป็นราชาธิราชฉบับที่ 10) โดยสังเคราะห์ข้อมูลจากราชาธิราชฉบับพญาทละ ฉบับ "ปากลัด"
[4] และบันทึกจาก
พงศาวดารพม่าฉบับหอแก้ว (มานนานยาซะเวง) รวมทั้งอาศัยข้อมูลเพิ่มเติมจากการวิจัยสมัยใหม่
[5]