วงศ์ปลากระเบนหางสั้น (
อังกฤษ: Freshwater stingray, River stingray, Short-tail stingray) เป็น
ปลากระเบนวงศ์หนึ่ง ใช้ชื่อวงศ์ว่า Potamotrygonidaeโดยคำว่า "Potamotrygon" เป็น
ภาษากรีก (Ποταμός; potamos) แปลว่า "แม่น้ำ" และภาษากรีกคำว่า "trygon" แปลว่า "ปลากระเบน"
[1]พบกระจายพันธุ์ใน
ทวีปอเมริกาใต้ มีรูปร่าง
กลมคล้าย
จานข้าวหรือแผ่น
ซีดี หางมีขนาดสั้นเมื่อเทียบกับปลากระเบนในวงศ์อื่น ๆ พบทั้งหมด 4
สกุล ในหลายชนิด (ดูในเนื้อหาข้างล่าง) บางชนิดหางสั้นมากจนดูขัดกับขนาดลำตัว เช่น ชนิด
Paratrygon aiereba มีขนาดแตกต่างออกไปตามชนิด ตั้งแต่มีขนาดไม่เกิน 2
ฟุต เช่น ชนิด
Potamotrygon hystrix ไปจนถึงขนาดหนึ่ง
เมตร เช่น
P. motoroมีสีสันด้านบนลำตัวและหาง
สวยงาม บางชนิดมีสีลำตัวเป็น
สีดำ และมีลวดลายเป็นลายจุด
สีขาว เช่น
P. leopoldi หรือ
P. henlei ในบางชนิดมีสีพื้นเป็น
สีเหลือง และมีลวดลาย
สีดำทำให้แลดูคล้ายลาย
เสือ เช่น
P. menchacai ทั้งนี้ลวดลายและสีสันแตกต่างออกไปตามแต่ละตัว ซึ่งในบางครั้งขึ้นอยู่กับถิ่นที่อยู่อาศัยด้วย ทำให้ในชนิดเดียวกัน ยังมีหลายสี หลายลวดลาย อีกด้วย
สันนิษฐานว่าเป็นไปเพื่อใช้ในการพรางตัวกับให้กลมกลืนกับสภาพพื้นน้ำบริเวณโคนหางมีเงี่ยงแข็งอยู่ 2 ชิ้น ใช้สำหรับป้องกันตัว ซึ่งเงี่ยงนี้มี
พิษและมีฤทธิ์ในการทำลาย
เนื้อเยื่อของสิ่งที่ถูกแทง เคยมี
มนุษย์เสียชีวิตมาแล้วจากการโดนเงี่ยงนี้แทงโดยไม่ระมัดระวังตัว เพราะเสีย
เลือดมาก โดยชาวพื้นเมืองในอเมริกาใต้เรียกว่า "Chucho de rio" แปลว่า "สุนัขทะเล"
[2]โดยปรกติหากินตามพื้นน้ำ ไม่ค่อยขึ้นมาหากินบนผิวน้ำนัก ในพื้นถิ่นถูกใช้เป็นอาหารและตกเป็นเกมกีฬา จากสีสันที่สวยงามและขนาดของลำตัวที่ไม่ใหญ่และหางที่ไม่ยาวเกินไปนัก จึงนิยมเลี้ยงเป็น
ปลาสวยงาม ซึ่งพบว่า ปลากระเบนในวงศ์นี้สามารถผสมพันธุ์และออกลูกได้ง่ายกว่าปลากระเบนในวงศ์อื่น สามารถผสมพันธุ์และออกลูกใน
ตู้กระจกได้เลย โดยสามารถให้ลูกครั้งละ 4-5 ตัว ถึง 20 ตัว ขึ้นอยู่กับความสมบูรณ์ของพ่อแม่ปลาและสายพันธุ์ จึงทำให้ได้รับความนิยมมาก ในบางครั้งมีการผสมข้ามสายพันธุ์เพื่อให้เกิดเป็นสายพันธุ์ใหม่ สีสันและลวดลายใหม่ ที่ไม่สามารถระบุ
ชื่อทางวิทยาศาสตร์ได้ด้วยซึ่งปลากระเบนในวงศ์นี้เป็น
ปลาน้ำจืดทั้งหมด แตกต่างไปจากปลากระเบนในวงศ์ปลากระเบนธง ที่พบใน
น้ำจืดหรือ
น้ำกร่อยเพียงบางชนิดเท่านั้น และด้วยความที่พบการแพร่กระจายพันธุ์เฉพาะแหล่งน้ำในทวีปอเมริกาใต้เท่านั้น จึงทำให้มีการสันนิษฐานเรื่อง
ธรณีสัณฐานของ
โลกว่า ใน
ยุคก่อนประวัติศาสตร์ บริเวณที่เป็นทวีปอเมริกาใต้และ
แม่น้ำอเมซอนเคยเป็น
ทะเลมาก่อน ก่อนที่จะมีการเปลี่ยนแปลงทาง
ธรณีวิทยา และปลากระเบนที่เป็นบรรพบุรุษของวงศ์นี้ก็ได้เข้ามาอยู่อาศัย และ
วิวัฒนาการจนสามารถอยู่ในน้ำจืดสนิทได้
[3][4]