อาณานิคมแหลม (อังกฤษ: Cape Colony; ดัตช์: Kaapkolonie) หรือที่รู้จักกันดีว่า อาณานิคมแหลมกู๊ดโฮป เป็นอาณานิคมที่อยู่ภายใต้การปกครองของจักรวรรดิบริติช ในพื้นที่ซึ่งในปัจจุบันคือประเทศแอฟริกาใต้ ซึ่งตั้งชื่อตามแหลมกู๊ดโฮป อาณานิคมของอังกฤษได้สืบทอดจากอาณานิคมบริษัท ซึ่งก่อนหน้านี้ได้กลายเป็นอาณานิคมของดัตช์ที่มีชื่อเดียวกัน (ซึ่งถูกควบคุมโดยฝรั่งเศส) อาณานิคมแหลมของดัตช์ได้ก่อตั้งขึ้นใน ค.ศ. 1652 โดยบริษัทอินเดียตะวันออกของเนเธอร์แลนด์ (VOC) อาณานิคมแหลมอยู่ภายใต้การปกครองของบริษัทอินเดียตะวันออกของดัตช์ มาตั้งแต่ ค.ศ. 1652 ถึง ค.ศ. 1795 และอยู่ภายใต้การปกครองนโปเลียน ในฐานะสาธารณรัฐบาตาเวีย ระหว่างปี ค.ศ. 1803 ถึง ค.ศ. 1806[5]บริษัทอินเดียตะวันออกของดัตช์สูญเสียอาณานิคม ให้กับบริเตนใหญ่ ภายหลังยุทธการมุยแซ็งบูร์เกร์ก ค.ศ. 1795 แต่ได้ยอมจำนนต่อสาธารณรัฐบาตาเวีย ตามสนธิสัญญาอาเมียงใน ค.ศ. 1802 และถูกยึดครองอีกครั้งโดยบริเตน ภายหลังยุทธการบราแอลบูร์เกร์ก ใน ค.ศ. 1806 และการครอบครองของอังกฤษได้รับการยืนยัน โดยสนธิสัญญาอังกฤษ-ดัตช์ ใน ค.ศ. 1814อาณานิคมแหลมยังคงอยู่ในจักรวรรดิบริติช และริเริ่มปกครองตนเองใน ค.ศ. 1872 อาณานิคมนี้อยู่ร่วมกับจังหวัดเคปในภายหลัง ซึ่งได้ทอดยาว จากชายฝั่งมหาสมุทรแอตแลนติกภายในประเทศ และไปทางทิศตะวันออกตามแนวชายฝั่งทางตอนใต้ ซึ่งประกอบด้วยดินแดนโดยประมาณครึ่งหนึ่งของประเทศแอฟริกาใต้ในปัจจุบัน และพรมแดนสุดท้ายด้านตะวันออก ภายหลังจากทำสงครามกับโกซาอยู่หลายครั้ง จึงได้ใช้จุดยืนอยู่ที่แม่น้ำฟิซ ทางตอนเหนือของแม่น้ำออเรนจ์ หรือที่รู้จักกันในหมู่ชนเผ่าว่า ǂNūǃarib (แม่น้ำดำ) ซึ่งต่อมาถูกเรียกว่าแม่น้ำการีป (Gariep River) ทำหน้าที่เป็นเขตแดนอยู่ระยะหนึ่ง แม้ว่าบางพื้นที่ระหว่างแม่น้ำกับเขตแดนทางใต้ของบอตสวานา จะถูกเพิ่มเข้าไปในเวลาต่อมาก็ตามตั้งแต่ ค.ศ. 1878 อาณานิคมนี้ได้นับรวมดินแดนเล็กๆ ของอ่าววัลวิส และหมู่เกาะเพนกวิน ซึ่งทั้งสอง เป็นดินแดนในประเทศนามิเบียในปัจจุบัน และรวมกับอาณานิคมอื่นอีกสามแห่ง คือทรานส์วาล, นาทาล และแม่น้ำออเรนจ์ เพื่อก่อตั้งเป็น สหภาพแอฟริกาใต้ ใน ค.ศ. 1910 จากนั้นจึงเปลี่ยนชื่อเป็นจังหวัดแหลมกู๊ดโฮป[6] แอฟริกาใต้กลายเป็นรัฐอธิปไตยใน ค.ศ. 1931 โดยบทบัญญัติเวสต์มินสเตอร์ ใน ค.ศ. 1961 จึงกลายเป็น สาธารณรัฐแอฟริกาใต้ และได้รับหน่วยเงินตราที่เรียกว่าแรนด์ ภายหลังจากการก่อตั้งจังหวัดในแอฟริกาใต้ ปัจจุบันใน ค.ศ. 1994 จังหวัดเคปถูกแบ่งออกเป็น อีสเทิร์นเคป, นอร์เทิร์นเคป และเวสเทิร์นเคป โดยมีส่วนเล็ก ๆ ภายในจังหวัดทางตะวันตกเฉียงเหนือ