อีนีอิด (อังกฤษ: Aeneid, ละติน: Aeneis) เป็นบทกวีมหากาพย์ภาษาละตินที่เขียนโดยเวอร์จิล ระหว่าง 29–19 ปีก่อนคริสตกาล[1] บอกเล่าเรื่องราวของอีเนียส เจ้าชายแห่งกรุงทรอยผู้เดินทางลี้ภัยไปยังดินแดนอิตาลีและกลายเป็นบรรพบุรุษของชาวโรมัน เวอร์จิลประพันธ์มหากาพย์นี้ขึ้นในช่วงเวลาที่สังคมการเมืองโรมันผันผวนจากสงครามครั้งสุดท้ายของสาธารณรัฐโรมัน และตั้งใจให้เป็นตำนานการถือกำเนิดและมหากาพย์ประจำชนชาติโรมัน แต่เมื่อเวอร์จิลเสียชีวิตเมื่อ 19 ปีก่อนคริสตกาล เขายังประพันธ์ อีนีอิด ไม่เสร็จสมบูรณ์ดีและสั่งเสียให้เผาต้นฉบับทิ้ง อย่างไรก็ตาม จักรพรรดิเอากุสตุสมีรับสั่งให้ตีพิมพ์มหากาพย์นี้โดยให้มีการแก้ไขให้น้อยที่สุด[2] จึงมีนักวิชาการบางส่วนเสนอว่าจักรพรรดิเอากุสตุสอาจใช้มหากาพย์นี้ในการเสริมสร้าง "ความยิ่งใหญ่ของโรม" ในรัชกาลของพระองค์ และสร้างความชอบธรรมในการปกครองให้แก่ราชวงศ์ยูลิอุส-เกลาดิอุส[3]บทกวี อีนีอิด ประพันธ์ด้วยฉันทลักษณ์แบบ dactylic hexameter มีความยาวทั้งสิ้น 9,896 บรรทัด สามารถแบ่งออกได้เป็น 12 บท โดย 6 บทแรกมีเนื้อหาเกี่ยวกับการเดินทางของอีเนียสจากกรุงทรอยไปยังอิตาลี ส่วน 6 บทหลังเป็นเรื่องราวชัยชนะของอีเนียสเหนือชาวละติน อันเป็นกลุ่มชนดั้งเดิมที่อาศัยอยู่ที่กรุงโรม มีการยอมรับกันโดยทั่วไปว่าการแบ่งเนื้อหาเช่นนี้เป็นความพยายามของเวอร์จิลในการทำให้ อีนีอิด มีความทัดเทียมกับสองมหากาพย์ของโฮเมอร์ คือมีการเดินทางร่อนเร่แบบ โอดิสซีย์ และการสู้รบแบบ อีเลียด[4] เรื่องราวของ อีนีอิด เริ่มตอนกลางเรื่องแบบเดียวกับโฮเมอร์เมื่ออีเนียสนำกองเรือทรอยเดินทางไปที่ดินแดนอิตาลีตามคำทำนายที่ได้รับ แต่ระหว่างทางถูกเทพเจ้าขัดขวางจนต้องหลบเข้าฝั่งแอฟริกาและพบกับราชินีไดโดแห่งคาร์เธจ ซึ่งอีเนียสได้เล่าเหตุการณ์ให้พระนางฟังว่าเมืองของตนถูกชาวกรีกตีแตกจึงต้องอพยพผู้คนเดินทางระหกระเหินไปตามเมืองในเมดิเตอร์เรเนียนตะวันออกก่อนจะมาขึ้นฝั่งที่นี่ ระหว่างที่อาศัยอยู่ที่คาร์เธจ อีเนียสและไดโดตกหลุมรักกัน แต่เทพเจ้ามาเตือนอีเนียสถึงคำทำนายทำให้อีเนียสต้องจำยอมเดินทางต่อ เมื่อไดโดทราบเรื่องพระนางเสียใจมากและผูกพยาบาทกับอีเนียสก่อนตัดสินใจฆ่าตัวตาย (ความพยาบาทดังกล่าวปรากฏต่อมาในรูปสงครามพิวนิก ระหว่างชาวโรมันกับชาวคาร์เธจ)[5] จากนั้นอีเนียสเดินทางลงไปยมโลกตามคำแนะนำของเทพยากรณ์เพื่อพบกับวิญญาณของแอนไคซีส บิดาของตนผู้บอกเล่าอนาคตของโรม ต่อมาอีเนียสนำชาวทรอยมาตั้งรกรากที่ลาติอุมและปะทะกับเทอร์นัส กษัตริย์ของชาวรูทูลีจนนำไปสู่การดวลกันตัวต่อตัวระหว่างอีเนียสกับเทอร์นัส บทกวีจบลงเมื่ออีเนียสสังหารเทอร์นัสได้สำเร็จบทกวี อีนีอิด ถือเป็นผลงานชิ้นเอกของเวอร์จิล[6] และเป็นหนึ่งในผลงานสำคัญของวรรณกรรมละติน[7] แก่นของเรื่องประกอบไปด้วยความขัดแย้ง โดยเริ่มต้นด้วยสงครามกรุงทรอย นำพาให้อีเนียสลี้ภัยไปที่คาร์เธจ ซึ่งการพรากจากราชินีไดโดทำให้พระนางสาปแช่งอีเนียส นำไปสู่ความขัดแย้งของชาวโรมันกับชาวคาร์เธจในเวลาต่อมา ก่อนจะจบลงด้วยสงครามระหว่างอีเนียสกับเทอร์นัส[8], pietas หรือการอุทิศตนเพื่อบรรลุเป้าหมาย อันเป็นคุณธรรมสำคัญของโรมโบราณ[9] และ fatum หรือชะตาซึ่งมนุษย์และเทพเจ้าไม่อาจหลีกเลี่ยงได้ถึงแม้ว่าเหล่าเทพเจ้าจะพยายามแทรกแซงก็ตาม[10]