เดอะ เมทริกซ์ (อังกฤษ: The Matrix) เป็นสื่อแฟรนไชส์อเมริกัน สร้างโดยผู้เขียนบทและผู้กำกับ พี่น้องวาชอวสกี และผู้อำนวยการสร้าง โจเอล ซิลเวอร์ ภาพยนตร์ชุดประกอบด้วยภาพยนตร์สี่เรื่อง โดยเริ่มต้นจาก เดอะ เมทริกซ์ เพาะพันธุ์มนุษย์เหนือโลก 2199 (ค.ศ. 1999) และตามมาด้วยภาพยนตร์ภาคต่ออีกสามเรื่อง ได้แก่ เดอะ เมทริกซ์ รีโหลดเดด สงครามมนุษย์เหนือโลก กับ เดอะ เมทริกซ์ เรฟโวลูชั่นส์ ปฏิวัติมนุษย์เหนือโลก (ทั้งสองเรื่องฉายในปี ค.ศ. 2003) และ เดอะ เมทริกซ์ เรเซอเร็คชั่นส์ (ค.ศ. 2021) ภาพยนตร์สามเรื่องแรกกำกับและเขียนบทโดยพี่น้องวาชอวสกี และผู้อำนวยการสร้างโดย โจเอล ซิลเวอร์ ขณะที่เรื่องที่สี่กำกับโดย ลานา วาชอวสกี และเขียนบทโดย วาชอวสกี, เดวิด มิตเชลล์และอเล็กซานดาร์ เฮมอน วอร์เนอร์บราเธอส์ เป็นเจ้าของแฟรนไชส์ โดยจัดจำหน่ายภาพยนตร์ร่วมกับ วิลเลจโรดโชว์พิกเชอส์ ซึ่งร่วมสร้างภาพยนตร์กับ ซิลเวอร์พิกเชอส์ ในสามเรื่องแรกภาพยนตร์ชุดนำเสนอเรื่องราวแนวไซเบอร์พังก์ของการล่มสลายทางเทคโนโลยีของมนุษยชาติ ซึ่งการสร้างปัญญาประดิษฐ์นำไปสู่การแข่งขันของเครื่องจักรที่ตระหนักในตนเอง โดยกักขังมนุษยชาติเอาไว้ในระบบความเป็นจริงเสมือนที่มีชื่อว่า เดอะ เมทริกซ์ เพื่อเอาไว้เป็นแหล่งพลังงาน ในบางโอกาส ผู้ต้องขังบางคนสามารถหลุดพ้นจากระบบและถูกไล่ล่าโดยปัญญาประดิษฐ์ทั้งภายในและภายนอก เพราะถือว่าเป็นภัยคุกคาม ภาพยนตร์เน้นไปที่ชะตากรรมของนีโอ (คีอานู รีฟส์), ทรินิตี (แคร์รี-แอนน์ มอสส์) และมอร์เฟียส (ลอเรนซ์ ฟิชเบิร์น) ที่พยายามปลดปล่อยมนุษยชาติออกจากระบบในขณะที่ถูกผู้ปกครองของมันไล่ล่า เช่น เจ้าหน้าที่สมิธ (ฮิวโก วีฟวิง) เรื่องราวประกอบด้วยการอ้างอิงถึงแนวคิดทางปรัชญา, ศาสนาหรือจิตวิญญาณ ท่ามกลางประเด็นอื่น ๆ ของทางเลือกหรือการควบคุม, สมองในภาชนะผ่านการทดลองทางความคิด, ลัทธิมาซีอานและแนวคิดเรื่องการพึ่งพาอาศัยกันและความรัก อิทธิพลรวมถึงหลักการของตำนาน, อนิเมะและภาพยนตร์โลดโผนฮ่องกง (โดยเฉพาะแนว "วีรบุรุษนองเลือด" และภาพยนตร์ศิลปะการต่อสู้) ภาพยนตร์ชุดมีความโดดเด่นในเรื่องการใช้ฉากโลดโผนที่ออกแบบอย่างหนักและเอฟเฟกต์สโลว์โมชัน "เวลากระสุน" ซึ่งเป็นการปฏิวัติภาพยนตร์โลดโผนที่ตามมาในภายหลังตัวละครและสถานที่ดำเนินเรื่องในภาพยนตร์ได้รับการสำรวจเพิ่มเติมในสื่ออื่น ๆ ที่ตั้งอยู่ในจักรวาลสมมติเดียวกัน ได้แก่ แอนิเมชัน, การ์ตูนและวิดีโอเกม การ์ตูน "บิตส์แอนด์พีซส์ออฟอินฟอร์เมชัน" และภาพยนตร์สั้นตอน ยุคฟื้นฟูศิลปวิทยาที่สอง ใน ดิ แอนิแมทริคซ์ เจาะจินตนาการทะลุโลก มีเนื้อเรื่องก่อนหน้าภาพยนตร์ชุด โดยอธิบายว่าสถานที่ดำเนินเรื่องของแฟรนไชส์มีความเป็นมาอย่างไร วิดีโอเกม เอนเทอร์เดอะเมทริกซ์ เชื่อมโยงเรื่องราวกับภาพยนตร์สั้น เที่ยวบินสุดท้ายของโอซิริส ใน แอนิแมทริคซ์ และเหตุการณ์ใน รีโหลดเดด ขณะที่วิดีโอเกมออนไลน์ เดอะเมทริกซ์ออนไลน์ มีเนื้อเรื่องต่อจาก เรฟโวลูชั่นส์ โดยทั่วไปแล้วสิ่งเหล่านี้จะถูกเขียน, ว่าจ้างหรืออนุมัติโดยพี่น้องวาชอวสกีภาพยนตร์เรื่องแรกประสบความสำเร็จทั้งในด้านรายได้และคำวิจารณ์ โดยได้รับรางวัลออสการ์สี่รางวัล ก่อให้เกิดสัญลักษณ์ในวัฒนธรรมประชานิยม เช่น ยาเม็ดสีแดงและเม็ดสีฟ้าและอิทธิพลต่อการสร้างภาพยนตร์โลดโผน ทำให้ภาพยนตร์ได้รับการเก็บรักษาในหอทะเบียนภาพยนตร์แห่งชาติ[1] ภาพยนตร์ภาคต่อเรื่องแรกก็ประสบความสำเร็จในด้านรายได้เช่นกัน กลายเป็นภาพยนตร์เรต R ที่ทำเงินสูงสุดในประวัติศาสตร์ จนกระทั่ง เดดพูล ทำเงินแซงไปในปี ค.ศ. 2016 ณ ปี ค.ศ. 2006 แฟรนไชส์ทำเงิน 3 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ ภาพยนตร์ เมทริกซ์ เรื่องที่สี่ เดอะ เมทริกซ์ เรเซอเร็คชั่นส์ กำหนดฉายวันที่ 22 ธันวาคม ค.ศ. 2021 โดยมี ลานา วาชอวสกี อำนวยการสร้าง, เขียนบทร่วมและกำกับ โดยมีคีอานู รีฟส์และแคร์รี-แอนน์ มอสส์ กลับมารับบทเดิม