เดอะ เมทริกซ์ เพาะพันธุ์มนุษย์เหนือโลก 2199 (อังกฤษ: The Matrix) เป็นภาพยนตร์แนวโลดโผนและนิยายวิทยาศาสตร์ ฉายเมื่อปี ค.ศ. 1999[5][6] เขียนบทและกำกับโดย พี่น้องวาชอวสกี เป็นภาพยนตร์เรื่องแรกในภาพยนตร์ชุด เดอะ เมทริกซ์ แสดงนำโดย คีอานู รีฟส์, ลอเรนซ์ ฟิชเบิร์น, แคร์รี-แอนน์ มอสส์, ฮิวโก วีฟวิงและโจ แพนโทลีอาโน ภาพยนตร์แสดงให้เห็นถึงอนาคตแบบดิสโทเปีย ที่มนุษยชาติติดอยู่ในความเป็นจริงจำลองที่มีชื่อว่า เดอะ เมทริกซ์ โดยไม่รู้ตัว โดยเครื่องจักรอัจฉริยะสร้างขึ้นเพื่อหันเหความสนใจของมนุษย์ในขณะที่ใช้ร่างกายของพวกเขาเป็นแหล่งพลังงาน[7] เมื่อ โธมัส แอนเดอร์สัน โปรแกรมเมอร์คอมพิวเตอร์และแฮกเกอร์ภายใต้นามแฝง "นีโอ" รับรู้ความจริง เขา "ถูกชักจูงให้กบฏต่อเครื่องจักร"[7] และเข้าร่วมกับคนอื่น ๆ ที่ได้รับการปลดปล่อยจาก เดอะ เมทริกซ์เดอะ เมทริกซ์ เป็นตัวอย่างของแนวไซเบอร์พังก์ ซึ่งเป็นแนวย่อยของแนวนิยายวิทยาศาสตร์[8] แนวทางฉากโลดโผนของวาชอวสกีได้รับอิทธิพลจากแอนิเมชันญี่ปุ่น[9] และภาพยนตร์ศิลปะการต่อสู้ ภาพยนตร์มีการใช้นักออกแบบท่าต่อสู้และเทคนิคไวร์ฟูจากภาพยนตร์โลดโผนฮ่องกง ซึ่งต่อมาภาพยนตร์ฮอลลีวูดแนวโลดโผน ได้รับอิทธิพลในภายหลัง ภาพยนตร์ได้รับความนิยมจากการใช้เทคนิคพิเศษที่มีชื่อว่า "เวลากระสุน" เป็นการเพิ่มการรับรู้ของตัวละครบางตัว โดยปล่อยให้การกระทำภายในฉากดำเนินไปในแบบสโลว์โมชัน ในขณะที่กล้องดูเหมือนจะเคลื่อนที่ผ่านฉากด้วยความเร็วปกติ ทำให้สามารถรับรู้การเคลื่อนไหวที่เร่งขึ้นของตัวละครบางตัวได้ตามปกติ ในขณะที่นักวิจารณ์บางคนยกย่องภาพยนตร์ในการจัดการกับหัวข้อที่ยากลำบาก แต่คนอื่น ๆ ได้กล่าวว่าธีมที่ลึกกว่านั้นส่วนใหญ่มักบดบังด้วยฉากโลดโผนเดอะ เมทริกซ์ ฉายครั้งแรกในสหรัฐเมื่อวันที่ 31 มีนาคม ค.ศ. 1999 ทำเงินมากกว่า 460 ล้านดอลลาร์สหรัฐทั่วโลก โดยได้รับการวิจารณ์ในเชิงบวกอย่างมากจากนักวิจารณ์ โดยยกย่องในเรื่องเทคนิคพิเศษ, ฉากโลดโผน, การกำกับภาพและค่าความบันเทิง[10][11] ภาพยนตร์ได้รับรางวัลออสการ์ สี่สาขา ได้แก่ สาขาเทคนิคพิเศษยอดเยี่ยม, สาขาลำดับภาพยอดเยี่ยม, สาขาบันทึกเสียงยอดเยี่ยมและสาขาลำดับเสียงยอดเยี่ยม นอกจากนี้ยังได้รับรางวัลอื่น ๆ อีกมากมาย รวมไปถึง รางวัลแบฟตาและรางวัลแซทเทิร์น ภาพยนตร์ได้รับการยกย่องว่าเป็นหนึ่งในภาพยนตร์นิยายวิทยาศาสตร์ที่ดีที่สุดตลอดกาล[12][13][14] และได้รับการเก็บรักษาในหอทะเบียนภาพยนตร์แห่งชาติเมื่อปี ค.ศ. 2012[15]