สันนิษฐานว่า ระบบโซตัสนำเข้ามาจากระบบอาวุโสของโรงเรียนกินนอนในประเทศอังกฤษ และเข้าสู่สยาม ราวปี พ.ศ. 2440 อันเป็นช่วงที่ประเทศกำลังเกิดการปฏิรูปการปกครอง คือ รวมอำนาจเข้าสู่ศูนย์กลาง (Centralization) ในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ระบบอาวุโสถือว่าเป็นส่วนหนึ่งของการปฏิรูปและถูกใช้ครั้งแรกเมื่อมีการก่อตั้งโรงเรียนสำหรับฝึกหัดข้าราชการฝ่ายพลเรือน โดยมีการตั้งตำแหน่ง "ดรุณาณัติ" (Fagging System) โดยจะมีการนำนักเรียนชั้นปีที่สูงกว่าจำนวนหนึ่งมาเป็นผู้ช่วยครู ในการอบรมสั่งสอนและดูแลนักเรียน ซึ่งภาษาอังกฤษเรียกคนเหล่านี้ว่า Fag–master หรือ Perfect[5]

คำว่าโซตัส (SOTUS) ประกอบด้วยคำว่า 1. Seniority หมายถึง การเคารพความอาวุโสซึ่งหมายความถึงวัยวุฒิและอาวุโสในตำแหน่งหน้าที่ นับเป็นหัวใจของระบบโซตัส 2. Order หมายถึง ความมีระเบียบวินัย ปฏิบัติตามกฎระเบียบของสังคม 3. Tradition หมายถึง การปฏิบัติตามธรรมเนียมประเพณีเพื่อสืบทอดต่อไป 4. Unity หมายถึง ความเป็นน้ำหนึ่งใจเดียวกัน สมานสามัคคีของคนในสังคม 5. Spirit หมายถึง ความเสียสละ ความมีน้ำใจ[5] ใจความของระบบโซตัสถูกยกย่องว่าเป็นสิ่งที่ดี กระทั่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยยึดถือเป็นคำขวัญประจำสถาบัน และถ่ายทอดอุดมการณ์ดังกล่าวผ่านบทเพลง "เกียรติภูมิจุฬาฯ"[5]

ในช่วงแรกนั้นยังไม่ได้เกิดการ "ว้าก" หากแต่การว้ากได้เกิดในยุคต่อมาในโรงเรียนป่าไม้แพร่ทางภาคเหนือ สันนิษฐานว่านักเรียนที่จบการศึกษาจากมหาวิทยาลัยคอร์แนลล์ สหรัฐ ซึ่งเป็นต้นฉบับของการรับน้องรุนแรงเป็นผู้รับเอาวัฒนธรรมการว้ากมาใช้ในโรงเรียนป่าไม้แพร่ (ภายหลังก่อตั้งเป็นมหาวิทยาลัยแม่โจ้) การตีความของความหมายเริ่มเปลี่ยนแปลงโดยให้ค่ากับการกดดันรุ่นน้องโดยอ้างว่าเพื่อละลายพฤติกรรม แต่ที่จริงเป็นการสร้างความอุปถัมภ์โดยใช้ระบบโซตัสกับการกล่อมเกลาทางสังคม (Socialization) ในเรื่องของการเคารพอาวุโสอย่างไม่มีเหตุผล[5]

ความนิยมของโซตัสหายไปช่วงหนึ่งในช่วงประมาณพุทธทศวรรษ 2510 เมื่อกระแสประชาธิปไตยขยายวงในหมู่นักศึกษา ต่อมาเกิดการปราบนักศึกษาครั้งใหญ่ในปี 2519 ด้วยเหตุนี้รัฐอาจกังวลต่อความมั่งคงทางสถาบันจึงมีการนำระบบการรับน้องด้วยโซตัสแบบมีการว้ากเข้ามาใช้อีกครั้ง เพื่อสร้างระเบียบกฎเกณฑ์ให้นักศึกษาอยู่ในกรอบ[5]