รูปของคำกริยาในภาษาตากาล็อกค่อนข้างซับซ้อนและมีการผันคำด้วยปัจจัย

แผนผังการรวมคำ

ต่อไปนี้คือแผนผังของการรวมปัจจัยที่ใช้ผันคำกริยา มีทั้งเติมข้างหน้า ต่อท้าย เติมกลางคำ และเติมทั้งข้างหน้าข้างหลัง CV หมายถึงการซ้ำพยางค์ต้นของรากศัพท์ มักเป็นพยัญชนะและสระตัวแรกของคำ N หมายถึงพยัญชนะนาสิก เช่น ng n m ขึ้นกับพยัญชนะที่ตามมา

-um- เป็นคำที่เติมลงกลางคำระหว่างพยัญชนะและสระตัวแรกเช่น sumulat มาจากรากศัพท์ sulat เติม -um- ระหว่าง s กับ u คำนี้อาจผันเป็น susulat และ sumusulat

สำหรับคำกริยาในรูปบ่งชี้กรรมหน่วยเติม –in- มักเป็น –ni- ถ้ารากศัพท์ขึ้นต้นด้วย /l/, /r/ ,/w/ หรือ /y/ เช่น linalapitan หรือ nilalapitan และ inilagay หรือ ilinagay

จุดเน้น

ลักษณะที่น่าสนใจอีกอย่างหนึ่งของคำกริยาในภาษาตากาล็อกและภาษาอื่นๆในฟิลิปปินส์คือระบบจุดเน้นของคำกริยา ซึ่งเป็นกฎของความสัมพันธ์ระหว่างคำนาม (ที่มีเครื่องหมายประธาน) ในจุดเน้นต่างๆซึ่งจะมีการผันที่คำกริยา จุดเน้นมีหกแบบคือการกระทำ กรรม ตำแหน่ง การใช้ประโยชน์ เครื่องมือ และเหตุผล โดยทั่วไปนอกจากจุดเน้นและการกระทำแล้ว คำกริยาเหล่านั้นมักเป็นสกรรมกริยา

การเน้นการกระทำ

ปัจจัยที่สำคัญคือ mag-, maN- และ ma- ความแตกต่างระหว่าง –um- และ mag- สร้างความสับสนให้ผู้เรียนมาก โดยทั่วไป mag- ใช้กับการกระทำที่เกิดขึ้นจากอิทธิพลภายนอกและ –um- ใช้กับการกระทำที่เกิดขึ้นจากอิทธิพลภายใน ตัวอย่างเช่น bumilí แปลว่าซื้อ ขณะที่ magbilí แปลว่าขาย อย่างไรก็ตาม mag-ahit แปลว่าโกนผมของตนเองส่วน umahit แปลว่าโกนหัวของคนอื่น ma- ใช้กับคำกริยาไม่กี่ตัว เช่น matulog (นอนหลับ) ตัวอย่างประโยคได้แก่

• Bumilí ng saging ang lalaki sa tindahan para sa unggóy = ผู้ชายซื้อกล้วยจากร้านค้าสำหรับลิง

การเน้นกรรม

ปัจจัยที่สำคัญมีสามตัวคือ

• -in ใช้กับกรรมซึ่งเคลื่อนที่เข้าหาการกระทำ เช่น kainin (กินบางอย่าง) bilhín (ซื้อบางอย่าง) กรรมที่เปลี่ยนไปโดยถาวร เช่น basagin (ทำบางอย่างให้แตกหัก) และสิ่งที่คิดได้ เช่น isipin (คิดถึง) alalahanin (จำได้)
• i- ใช้กับกรรมที่เปลี่ยนแปลงเป็นขั้นตอน เช่นถูกทำให้เคลื่อนออกจากการกระทำ itaním (ปลูก)
• -an ใช้กับกรรมที่มีการเปล่ยนแปลงบนพื้นผิว เช่น hugasan (ล้างด้วยน้ำไหลผ่าน)

ปัจจัยยังใช้ได้กับนามหรือคุณศัพท์ เช่น baligtaran (จาก baligtád เปลี่ยนกลับ) เป็นเปลียนแปลงได้ คำกริยาที่มีปัจจัยใช้เป็นคำนามโดยการเปลี่ยนตำแหน่งเน้นเสียงหนักภายในคำ เช่น panoorin เป็น panoorín (สิ่งที่ถูกมอง)

การเน้นตำแหน่ง

ใช้อ้างถึงตำแหน่งและทิศทางของการกระทำ เช่น

• Binilhán ng lalaki ng saging ang tindahan = ผู้ชายซื้อกล้วยที่ร้านค้า

การเน้นการใช้ประโยชน์

ใช้อ้างถึงบุคคลหรือสิ่งของที่การกระทำนั้นกระทำต่อ เช่น

• Ibinilí ng lalaki ng saging ang unggóy = ผู้ชายซื้อกล้วยสำหรับลิง

การเน้นเครื่องมือ

ใช้อ้างถึงสิ่งที่ประกอบการกระทำ เช่น

• Ipinambilí ng lalaki ng saging ang pera ng asawa niyá = ผู้ชายซื้อกล้วยด้วยเงินของ

การเน้นเหตุผล

ใช้อ้างถึงสาเหตุของการกระทำ เช่น

• Ikinabilí ng lalaki ng saging ang pagdatíng ng unggóy = ผู้ชายซื้อกล้วยเพราะการมาถึงของลิง

จุดมุ่งหมาย

คำกริยาในภาษาตากาล็อกมีจุดมุ่งหมายมากกว่ากาล มีสี่อย่างคือ นามกริยา (รวมคำสั่ง) สัมบูรณ์ กำลังกระทำ และการไตร่ตรอง (มักเป็นอนาคต) ตัวอย่างนามกริยา เช่น Gustó kong matulug = ฉันต้องการนอน Matulug ka na! = ไปนอนเดี๋ยวนี้ ตัวอย่างกริยาสัมบูรณ์ เช่น Sinulatan ka ni Maria (มาเรียเขียนถึงคุณ) ตัวอย่างกริยากำลังกระทำ เช่น Sumasayáw siyá ngayón (เขากำลังเต้นรำอยู่ในขณะนี้) ตัวอย่างกริยาความไตร่ตรอง เช่น Hahanapin ba natin ang susí ko? (เราจะมองหากุญแจของเราไหม?)

รูปแบบกริยา

กริยาในภาษาตากาล็อกมีปัจจัยที่บอกรูปแบบของกริยา เช่นการชี้เฉพาะ ความเป็นเหตุเป็นผล ศักยภาพ สังคม และการกระจายตัว ตัวอย่างเช่น

• รูปแบบการชี้เฉพาะ Kumain ako = ฉันกิน
• รูปแบบสาเหตุ Nagpadalá siya ng liham sa kaniyáng ina = เขาส่งจดหมายไปให้แม่ของเขา
• รูปแบบการกระจายตัว Namili kamí sa palengke = เขาไปซื้อของที่ตลาด
• รูปแบบสังคม Nakikain akó sa mga kaibigan ko = ฉันกินกับเพื่อนของฉัน
• รูปแบบศักยภาพ Hindî siyá nakakapagsalitâ ng Tagalog = เขาพูดภาษาตากาล็อกไม่ได้