ACT พัฒนาขึ้นในบริบทของปรัชญาแบบปฏิบัตินิยมที่เรียกว่า functional contextualismโดยมีฐานอยู่ใน relational frame theory (RFT) ซึ่งเป็นทฤษฎีที่กินวงกว้างเกี่ยวกับภาษาและการรู้คิด ซึ่งเติบโตมาจากการวิเคราห์ะพฤติกรรม (behavior analysis)ACT ต่างจาก CBT ตรงที่ว่า แทนที่จะสอนให้คนควบคุมความคิด ความรู้สึก สัมผัสทางกาย ความจำ และเรื่องในใจอื่น ๆ ให้ดีขึ้น ACT สอนให้ "เพียงสังเกต" และยอมรับประสบการณ์ในใจเหล่านั้น โดยเฉพาะที่ที่ไม่ต้องการ

ACT ช่วยให้เข้าถึงความรู้สึกเหนือตนที่เรียกว่า "self-as-context" (ตนโดยเป็นบริบท) เป็นตนที่คอยสังเกตและประสบ แต่ต่างจากความคิด ความรู้สึก สัมผัส และความจำACT มุ่งช่วยทำค่านิยมของตนเองให้ชัดเจนแล้วทำตามค่านิยม ซึ่งเพิ่มกำลังวังชา ความหมายในชีวิต และความยืดหยุ่นทางใจ[3]แม้ว่าจิตวิทยาตะวันตกปกติจะสมมุติว่า โดยธรรมชาติแล้ว มนุษย์มีสุขภาพทางจิตดี แต่ว่า ACT สมมุติว่า กระบวนการจิตวิทยาของมนุษย์ปกติบ่อยครั้งก่อความเสียหาย[18]แนวคิดหลักของ ACT ก็คือว่า ความทุกข์ทางใจมีเหตุจากการหลีกเลี่ยงประสบการณ์ทางใจ (experiential avoidance)ความพัวพันทางความคิด ซึ่งมีผลให้ยืดหยุ่นไม่ได้ทางใจ ที่ทำให้ไม่สามารถทำตามค่านิยมหลักของตนวิธีการง่าย ๆ ที่จะย่อความแบบจำลองก็คือ ACT มองปัญหาหลายอย่างว่ามาจากแนวคิดที่อยู่ในตัวย่อ FEAR คือ

• Fusion (การรวมความคิดกับความจริง)
• Evaluation (การประเมินประสบการณ์)
• Avoidance (การหลีกเลี่ยงประสบการณ์)
• Reason-giving (การให้ข้ออ้างต่อพฤติกรรมของตน)

และแนวทางที่ดีกว่าเป็นแบบ ACT คือ

• Accept (ยอมรับปฏิกิริยาของตนและอยู่ในปัจจุบัน)
• Choose (เลือกทางดำเนินที่สมกับค่านิยมของตน)
• Take (ทำการ)