บาซิลลัสกาลแม็ต-เกแร็ง (อังกฤษ: Bacillus Calmette–Guérin, ย่อ: BCG) เป็นวัคซีนวัณโรคซึ่งเตรียมจากเชื้อ Mycobacterium bovis แบคทีเรียทรงแท่งที่ก่อวัณโรควัว ชนิดถูกทำให้อ่อนฤทธิ์ เชื้อเสียศักยภาพก่อโรคในมนุษย์โดยการเพาะเชื้อต่อช่วงเป็นพิเศษในสารเพาะเชื้อ ซึ่งปกติเป็น Middlebrook 7H9 เนื่องจากเชื้อมีชีวิตวิวัฒนาการเพื่อใช้สารอาหารที่มีอยู่ให้เกิดประโยชน์สูงสุด เชื้อจึงปรับตัวต่อสิ่งแวดล้อมเดิมคือเลือดมนุษย์ ได้เลวลง และไม่สามารถชักนำโรคเมื่อถูกนำเข้าสู่ตัวถูกเบียนที่เป็นมนุษย์ แต่เชื้อที่ถูกเพาะเลี้ยงดังกล่าวยังคล้ายกับบรรพบุรุษในธรรมชาติมากพอที่จะให้ภูมิคุ้มกันต่อวัณโรคมนุษย์ได้บ้าง วัคซีนบีซีจีมีประสิทธิภาพป้องกันวัณโรคเป็นระยะเวลา 15 ปี ตั้งแต่ 0 ถึง 80% อย่างไรก็ดี ผลป้องกันของวัคซีนดูเหมือนจะแปรผันตามภูมิศาสตร์และห้องปฏิบัติการที่เพาะเลี้ยงเชื้อสายพันธุ์ที่ใช้ผลิตวัคซีน[1]เป็น วัคซีน หลักที่ใช้เพื่อป้องกัน วัณโรค[2] ในประเทศที่พบวัณโรคได้ทั่วไป ขอแนะนำการฉีดวัคซีนหนึ่งเข็มให้แก่ทารกแรกเกิดสุขภาพดีโดยเร็วที่สุดเท่าที่เป็นไปได้[2] แต่ไม่ควรให้วัคซีนแก่ทารกที่ติดเชื้อ เอดส์ [3] ในพื้นที่ที่พบวัณโรคไม่มากนัก มักจะให้วัคซีนแก่ทารกที่มีความเสี่ยงสูงที่ได้รับการทดสอบเนื่องจากสงสัยว่าอาจติดเชื้อโรคและกรณีที่ได้รับการรักษาการติดเชื้อวัณโรคเท่านั้น ผู้ใหญ่ที่ไม่มีเชื้อวัณโรคและไม่เคยได้รับวัคซีนแต่มักได้รับยาต้านวัณโรคบ่อยครั้งควรจะได้รับวัคซีนด้วยเช่นกัน[2]ระยะเวลาการป้องกันโรคของวัคซีนมักแตกต่างกันไป ตั้งแต่สิบถึงสิบสองปี[2] ในกลุ่มเด็กสามารถป้องกันการติดเชื้อได้ประมาณ 20% และสามารถป้องกันการกำเริบของโรคในกลุ่มผู้ที่ติดเชื้อได้ครึ่งหนึ่ง[4] การให้วัคซีนทำโดยการฉีดทางผิวหนัง[2] ทั้งนี้ไม่มีหลักฐานการได้รับประโยชน์จากการให้วัคซีนเกินจากขนาดที่แนะนำ[2] วัคซีนนี้ยังสามารถใช้ในการรักษา มะเร็งกระเพาะปัสสาวะ บางประเภทอีกด้วย[5]ผลข้างเคียงขั้นรุนแรงนั้นพบได้น้อยมาก โดยมากมักพบรอยแดง อาการบวม และความเจ็บปวดปานกลางที่ตำแหน่งการฉีดวัคซีน ทั้งนี้อาจเกิด ulcer ขนาดเล็กรวมทั้งแผลเป็นหลังจากการสมานแผล ในกลุ่มผู้ที่มี ภูมิคุ้มกันต่ำ (poor immune function) มักได้รับผลข้างเคียงจากวัคซีนและเป็นไปได้ว่าจะไดรับผลข้างเคียงขั้นรุนแรง วัคซีนนี้ไม่ปลอดภัยสำหรับการใช้ในผู้ที่อยู่ในระหว่าง การตั้งครรภ์ วัคซีนนี้เดิมผลิตจากเชื้อ Mycobacterium bovis ซึ่งโดยส่วนใหญ่พบในวัว แม้ว่าเชื้อของวัคซีนนี้จะถูกทำให้หมดฤทธิ์แล้วแต่เชื้อยังคงเป็น live[2]วัคซีน BCG เป็นวัคซีนตัวแรกที่มีการใช้ทางการแพทย์ในปี 2464[2] วัคซีนนี้มีชื่ออยู่ในทะเบียนยาที่จำเป็นขององค์การอนามัยโลก (World Health Organization's List of Essential Medicines) โดยเป็นยารักษาโรคที่มีความสำคัญมากที่สุดซึ่งจำเป็นต่อระบบสุขภาพขั้นพื้นฐาน[6] นับตั้งแต่ปี 2557 ราคาสำหรับการขายส่งคือ 0.16 เหรียญสหรัฐฯ ต่อหนึ่งเข็ม[7] ในสหรัฐอเมริการาคาของวัคซีนนี้คือ 100 ถึง 200 เหรียญสหรัฐฯ[8] ในแต่ละปีมีการให้วัคซีนนี้แก่เด็กประมาณ 100 ล้านคน[2]