12 กรกฎาคม ค.ศ. 1943 (1943-07-12) – 17 กรกฎาคม ค.ศ. 1943 (1943-07-17) (ด้านตอนใต้: 1 week and 5 days)ปฏิบัติการซิทาเดล (เยอรมัน: Unternehmen Zitadelle) เป็นปฏิบัติการการรุกของเยอรมันที่ต่อกรกับกองทัพโซเวียตในส่วนที่ยืดออกของคูสค์ในช่วงสงครามโลกครั้งที่สองบนแนวรบด้านตะวันออก เป็นการริเริ่มของยุทธการที่คูสค์ ด้วยความตั้งใจของปฏิบัติการการป้องกันที่โซเวียตได้นำไปใช้เพื่อต่อต้านการรุกของเยอรมันที่เรียกว่า ปฏิบัติการป้องกันทางยุทธศาสตร์คูสค์ การรุกของเยอรมันได้ถูกตีโต้กลับด้วยปฏิบัติการปอลโคโวเรซ รูมยานเซฟ (รัสเซีย: Полководец Румянцев) และปฏิบัติการคูตูซอฟ (รัสเซีย: Кутузов) สำหรับเยอรมัน การรบครั้งนี้เป็นการรุกทางยุทธศาสตร์ครั้งสุดท้ายที่พวกเขาจะสามารถเปิดฉากบนแนวรบด้านตะวันออก เมื่อฝ่ายสัมพันธมิตรบุกเข้ายึดครองที่เกาะซิซิลีได้เริ่มต้นขึ้น อดอล์ฟ ฮิตเลอร์ได้ถูกบังคับให้หันเหการฝึกกองกำลังทหารในฝรั่งเศสเพื่อเผชิญหน้าการคุกคามของฝ่ายสัมพันธมิตรในทะเลเมดิเตอร์เรเนียน แทนที่จะใช้เป็นยุทธศาสตร์ในการสำรองกองกำลังสำหรับแนวรบด้านตะวันออก เยอรมันได้สูญเสียกำลังพลและรถถังอย่างกว้างขวางได้ทำให้เกิดความมั่นใจของกองทัพแดงแห่งสหภาพโซเวียตที่ได้รับชัยชนะนั้นได้มีความสุขกับการริเริ่มทางยุทธศาสตร์สำหรับช่วงที่เหลือของสงครามเยอรมันได้คาดหวังว่าจะลดศักยภาพของการรุกฝ่ายโซเวียตลงสำหรับช่วงฤดูร้อนในปี ค.ศ. 1943 โดยการตัดกองกำลังไปจำนวนมากที่พวกเขาได้คาดการณ์ว่าจะอยู่ในส่วนที่ยื่นออกของคูสค์ ส่วนที่ยื่นออกของคูสค์หรือตอกลิ่ม มีระยะทาง 250 กิโลเมตร (160ไมล์) จากทางเหนือไปถึงทางใต้และ 160 กิโลเมตรจากทางตะวันออกไปยังทางตะวันตก แผนการณ์ที่คลอบคลุมโดยก้ามปูคู่ที่ได้ผ่านทางปีกทางเหนือและทางใต้ของส่วนที่ยื่นออก ฮิตเลอร์ได้เชื่อว่าชัยชนะที่แห่งนี้จะทำให้ยืนยันถึงความแข็งแกร่งของเยอรมันและแก้ไขศักดิ์ศรีของเขากับพันธมิตรของเขา ที่กำลังพิจารณาในการถอนตัวออกสงคราม ด้วยความคาดหวังว่าเชลยชาวโซเวียตจำนวนมากที่ถูกจับกุมมาได้จะถูกใช้เป็นแรงงานทาสในโรงงานอุตสาหกรรมผลิตอาวุธยุโธปกรณ์ของเยอรมันรัฐบาลโซเวียตได้ทราบถึงเจตนารมณ์ของเยอรมัน โดยส่วนหนึ่งของหน่วยสืบราชการลับของอังกฤษและ Tunny intercepts ได้รู้ล่วงหน้าว่าการโจมตีจะตกอยู่ที่คอของส่วนที่ยื่นออกของคูสค์ โซเวียตได้สร้างแนวป้องกันในเชิงลึกที่ถูกออกแบบมาเพื่อหยุดยั้งหัวหอกยานเกราะเยอรมัน เยอรมันได้มีความล่าช้าของการรุก ในขณะที่พวกเขาได้พยายามที่จะเพิ่มเติมกองกำลังและรอสำหรับอาวุธใหม่ ส่วนใหญ่เป็นรถถังใหม่คือ รถถังแพนเธอร์ แต่ยังมีจำนวนมากของรถถังหนักไทเกอร์ นี่เป็นเวลาของกองทัพแดงที่ได้สร้างแนวป้องกันในเชิงลึก การเตรียมความพร้อมในการป้องกันรวมทั้งเขตทุ่นระเบิด ป้อมปราการ โซนการยิงปืนใหญ่ และจุดการต่อต้านรถถังที่แข็งแกร่งซึ่งได้ขยายออกไปประมาณ 300 กิโลเมตร (190 ไมล์) ในเชิงลึก การเคลื่อนไหวของโซเวียตที่ก่อตัวได้ย้ายออกจากส่วนที่ยืดและกองกำลังสำรองขนาดใหญ่ที่ถูกสร้างขึ้นสำหรับยุทธศาสตร์การรุกโจมตีโต้กลับ