สงครามพม่า–อังกฤษครั้งที่สอง (Second Anglo-Burmese War:
พม่า: ဒုတိယ အင်္ဂလိပ် မြန်မာ စစ် [dṵtḭja̰ ɪ́ɴɡəleɪʔ mjəmà sɪʔ]; 5 เมษายน พ.ศ. 2395 – 20 ธันวาคม พ.ศ. 2395)เป็นสงครามสืบเนื่องจากการที่อังกฤษต้องการได้
มณฑลพะโคหรือ
หงสาวดี หลังจากที่
พระเจ้าแสรกแมงหรือพระเจ้าสารวดีขึ้นครองราชย์ต่อจาก
พระเจ้าจักกายแมง พระองค์ไม่ยอมรับ
สนธิสัญญายันดาโบ แต่ไม่กล้าทำผิดสัญญา ความสัมพันธ์ระหว่างพระองค์กับ
เฮนรี เบอร์นีย์ ผู้แทนอังกฤษประจำพม่าเลวร้ายลงจนเบอร์นีย์ต้องออกจากพม่าไปใน พ.ศ. 2380 ผู้แทนอังกฤษคนใหม่ก็มาอยู่ได้ถึงแค่ พ.ศ. 2382 ก็ต้องออกไปอีก พ่อค้าอังกฤษเรียกร้องให้อังกฤษทำสงครามกับพม่า แต่ในขณะนั้น อังกฤษติดทำสงครามกับ
อัฟกานิสถานอยู่จน พ.ศ. 2385 ซึ่งในช่วงนั้น การรบระหว่างอังกฤษกับอัฟกานิสถานยังไม่สิ้นสุด พระเจ้าแสรกแมงได้นำกำลังทหารจำนวน 15,000 คนลงไปยังเมือง
ย่างกุ้งเพื่อบูชาพระเกศธาตุและเรียกร้องในอังกฤษคืน
ยะไข่และ
ตะนาวศรีให้พม่า เมื่อข้อเรียกร้องไม่มีผล พระองค์ก็เสด็จกลับ
อมรปุระ ในปีเดียวกันนั้น พระองค์ก็เริ่มมีอาการสติฟั่นเฟือน เจ้าชายพุกามมินหรือพุกามแมง พระโอรสจึงยึดอำนาจ และจับพระราชบิดาขังคุกไว้ใน พ.ศ. 2388 จนกระทั่งพระเจ้าแสรกแมงสวรรคตใน พ.ศ. 2389ความขัดแย้งระหว่างพ่อค้าอังกฤษกับขุนนางพม่าเกิดขึ้นเสมอในพะโค ต่อมา ใน พ.ศ. 2394 เมาโอ๊กเมียนหวุ่นประจำพะโคได้กล่าวหาได้กล่าวหากัปตันและลูกเรือชาวอังกฤษ 2 คนว่าทำผิดระเบียบเมืองท่าของพม่าและเป็นฆาตกร จึงนำตัวขึ้นศาลและสั่งปรับเป็นเงิน 1,000 รูปี ฝ่ายอังกฤษเห็นว่าเป็นการลบหลู่เกียรติจึงประท้วง เมื่อการเจรจาไม่ได้ผล อังกฤษจึงประกาศปิด
อ่าวเมาะตะมะในเดือนมกราคม พ.ศ. 2394 และเข้ายึดเรือของกษัตริย์พม่าในวันที่ 22 มกราคม และทำลายเรือรบพม่าหลายลำอังกฤษเรียกร้องให้พม่าจ่ายค่าเสียหายให้อังกฤษและทำหนังสือขอโทษภายในวันที่ 1 เมษายน พ.ศ. 2395 เมื่อพม่าไม่ทำตาม อังกฤษจึงเข้าโจมตีพม่า ยึด
เมาะตะมะ ย่างกุ้ง
พะสิม แปร พะโค ไปตามลำดับ อังกฤษประกาศผนวกมณฑลพะโคในวันที่ 20 ธันวาคม พ.ศ. 2395 ในครั้งแรก อังกฤษเตรียมวางแผนจะโจมตีต่อไปถึงเมืองอมรปุระ แต่ทางพม่าได้เกิดกบฏขึ้น เจ้าชายมินดง พระอนุชาของ
พระเจ้าพุกามแมงซึ่งไม่เห็นด้วยกับการทำสงครามกับอังกฤษตั้งแต่ต้น ได้ก่อกบฏขึ้น และได้เป็นกษัตริย์องค์ต่อมา ระหว่างนั้น อังกฤษถือโอกาสรุกคืบขึ้ยไปถึงเมืองมายเด
พระเจ้ามินดงได้ส่งบาทหลวงชาวอิตาลีมาขอสงบศึกกับอังกฤษ อังกฤษก็ส่งผู้แทนขึ้นไปยังราชสำนักพม่าเพื่อขอให้พม่ารับรองการผนวกพะโค แต่พระเจ้ามินดงปฏิเสธที่จะทำสนธิสัญญาใดๆกับอังกฤษ สงครามจึงยุติลงโดยไม่ได้ทำสนธิสัญญาสันติภาพระหว่างกัน แต่ในเขตที่อังกฤษยึดครองมีกองโจรพม่าออกมาต่อต้านอังกฤษ ซึ่งอังกฤษต้องปราบปรามจนถึง พ.ศ. 2413